Zawroty głowy. Przyczyny i objawy, które musisz znać. Skąd się biorą zawroty głowy?

2 dni temu 3

Reklama 3 tysiące złotych na miesiąc.

Czym są zawroty głowy?

Zawroty głowy to subiektywne wrażenie zaburzenia równowagi. Pacjenci opisują je jako wirowanie otoczenia, kołysanie, uczucie niepewności przy chodzeniu lub "unoszenia się w powietrzu". Co więcej, czasami uczucie jest łagodne i szybko ustępuje, a innym razem może być poważne i towarzyszyć mu mogą inne objawy, takie jak ból głowy i wymioty, szumy uszne, a nawet zaburzenia widzenia czy omdlenia.

Zawroty głowy są jednym z najczęstszych powodów, dla których ludzie zgłaszają się do lekarza. Nic w tym dziwnego, bo częste zawroty głowy lub ciągłe zawroty głowy mogą mieć poważne konsekwencje dla naszego życia. Na szczęście zawroty głowy rzadko oznaczają, że mamy do czynienia ze stanem zagrażającym życiu, chociaż stan ten może wynikać z wielu różnych powodów. Zazwyczaj ludzie są w stanie zidentyfikować przyczynę swoich zawrotów głowy, jednak stan ten może pojawić się niespodziewanie lub bez wyraźnego powodu.

Dalszy ciąg artykułu pod materiałem wideo

Przyczyny zawrotów głowy: problemy z uchem wewnętrznym

Bardzo często zawroty głowy wynikają z problemów z uchem wewnętrznym. Przyczyny w takich przypadkach mogą obejmować różne problemy z tym narządem.

Łagodne napadowe pozycyjne zawroty głowy

Łagodne napadowe zawroty głowy (ŁPZG, z ang. benign paroxysmal positional vertigo, BPPV) to jeden z powszechniejszych przyczyn zawrotów głowy. Choroba ta rozwija się, gdy cząsteczki węglanu wapnia gromadzą się w kanałach ucha wewnętrznego. Chociaż kanały te wysyłają informacje o położeniu i ruchach ciała do mózgu, to obecność cząsteczek wapnia powoduje, że mózg błędnie odczytuje informacje, co powoduje, że można mieć wrażenie, że wszystko wokół nas wiruje.

W calu złagodzenia zawrotów głowy laryngolog, czyli lekarz specjalista od uszu, nosa i gardła może zastosować manewr Epleya – ćwiczenie polegające na zmianie pozycji. Mówiąc dokładniej manewr Epleya to seria ruchów głowy, które przesuwają cząsteczki węglanu wapnia z powrotem do właściwego miejsca w uchu wewnętrznym.

Choroba Ménière'a

Choroba Ménière'a jest kolejnym problemem ucha wewnętrznego spowodowanym nadmiernym gromadzeniem się płynu w uchu. Oprócz zawrotów głowy, choroba Ménière'a powoduje takie objawy jak uczucie pełności w uchu, zmienna utrata słuchu, czy szumy uszne (dzwonienie w uszach). Niestety na chorobę Ménière'a obecnie nie ma lekarstwa, a schorzenie to może rozwinąć się nagle i bez żadnej widocznej przyczyny. Zdaniem ekspertów zmiany stylu życia, takie jak dieta niskosolna, leki, fizjoterapia, aparaty słuchowe oraz operacja, mogą na szczęście pomóc w opanowaniu objawów.

Zapalenie błędnika

Zapalenie błędnika jest ściśle związane z zapaleniem nerwu przedsionkowego. Zapalenie błędnika to obrzęk obu gałęzi nerwu przedsionkowo-ślimakowego i wpływa zarówno na równowagę, jak i słuch. Zapalenie nerwu przedsionkowego to obrzęk jednej gałęzi nerwu przedsionkowo-ślimakowego i wpływa tylko na równowagę. Zapalenie błędnika może wystąpić u każdego, jednak najczęściej występuje u osób dorosłych w wieku od 30 do 60 lat (kobiety są dwukrotnie bardziej narażone na rozwój zapalenia błędnika).

Osoby z zapaleniem błędnika mogą doświadczyć nagłego wystąpienia objawów, w tym problemów z równowagą, niewyraźnego widzenia i właśnie zawrotów głowy. Leki przeciwwirusowe i przeciwhistaminowe mogą skutecznie leczyć zapalenie błędnika. Jednakże na skutek tego schorzenia części ucha wewnętrznego mogą doznać trwałego uszkodzenia.

Inne schorzenia

Należy dodać, że istnieją również inne schorzenia, które mogą być przyczyną zawrotów głowy, w tym:

zapalenie nerwu przedsionkowego – zaburzenie dotyczy nerwu przedsionkowo-ślimakowego w uchu wewnętrznym. Może przebiegać w postaci pojedynczych, napadowych zawrotów głowy, ciągu ataków (zawroty głowy, nudności, wymioty, zaburzenia równowagi) lub przechodzić w przetrwały zespół objawów zanikający po dwóch tygodniach;
utrzymujące się posturalno-percepcyjne zawroty głowy – zawroty głowy wywoływane przez rzeczy lub czynności dziejące się wokół nas, np. przebywanie w tłumie. Objawy pojawiają się i znikają, a leczenie obejmuje terapię rehabilitacji przedsionkowej, terapię rozmową i leki;
zapalenie ucha wewnętrznego – stan zapalny ucha wewnętrznego spowodowany wirusowymi lub bakteryjnymi infekcjami ucha może zakłócać wiadomości wysyłane przez ucho wewnętrzne do mózgu. W rezultacie słuch i równowaga mogą na tym ucierpieć. Ten stan zapalany może wystąpić, gdy się przeziębimy lub mamy grypę. Może również rozwinąć się, gdy zapalenie ucha środkowego przeniesie się do ucha wewnętrznego.

Zobacz też: Jak sobie poradzić z zatkanymi uszami? Sprawdzone domowe sposoby

Przyczyny zawrotów głowy: migreny

Migrena jest rodzajem nawracającego bólu głowy, który oprócz pulsującego bólu po jednej stronie głowy, może również powodować zawroty głowy (większość osób cierpiących na migrenę zgłasza zawroty głowy podczas ataków bólu).

Według badań opublikowanych w 2024 r. na łamach "Current Opinion in Neurology" w szczególności migrena przedsionkowa, która dotyka około 3 proc. ludzi na całym świecie, jest częstą przyczyną zawrotów głowy. W związku z tym niektórzy ludzie mogą również nazywać ten stan zawrotami głowy związanymi z migreną. Potencjalne czynniki wyzwalające migrenę przedsionkową mogą obejmować stres, odwodnienie, zły sen, bodźce wzrokowe, niektóre pokarmy i zmiany hormonalne.

Jednak należy pamiętać, że zawroty głowy mogą pojawić się w przypadku każdego rodzaju migreny. Poza tym oprócz zawrotów głowy inne objawy migren to także wrażliwość na światło i dźwięk, mdłości oraz wymioty. W przypadku zawrotów głowy spowodowanych migrenami pomocna może okazać się rehabilitacja przedsionkowa, leki i unikanie czynników wywołujących migrenę.

Zobacz też: Migrena może udawać inne choroby. Naturalny mechanizm autonaprawy mózgu?

Przyczyny zawrotów głowy: niskie ciśnienie krwi

Bardzo często gwałtowny spadek ciśnienia krwi może spowodować krótkotrwałe uczucie zawrotów głowy. Wynika to ze zmian ciśnienia krwi, które mogą wystąpić po zbyt szybkim siadaniu lub wstawaniu. W takich przypadkach możemy mówić o tzw. niedociśnieniu ortostatycznym – rodzaju zawrotów głowy wynikającym z szybkiego przemieszczania krwi z górnej części ciała do dolnej. To właśnie zmniejszona ilość krwi w górnej części ciała powoduje niskie ciśnienie krwi.

Co więcej, jeśli chodzi o zawroty głowy, to odwodnienie, utrata krwi, ciężka reakcja alergiczna lub anafilaksja oraz ciąża również mogą je spowodować. Przyjmowanie niektórych leków, takich jak leki moczopędne, beta-blokery lub leki przeciwdepresyjne, też może powodować zmiany ciśnienia krwi. Należy dodać, że wiele osób może nie wykazywać żadnych objawów niskiego ciśnienia krwi. Natomiast u niektórych osób mogą wystąpić zawroty głowy i inne objawy, takie jak niewyraźne widzenie, dezorientacja, omdlenia i zmęczenie.

Przyczyny zawrotów głowy: słabe krążenie

Przyczyną zawrotów głowy mogą być również problemy z krążeniem. W takich przypadkach można też zaobserwować inne objawy takie jak osłabienie, drętwienie i mrowienie. Zdaniem ekspertów problemy z krążeniem krwi mogą z kolei wynikać z rozwoju np. anemii (zmniejszonej liczby czerwonych krwinek), zmian hormonalnych (jak w przypadku cykli menstruacyjnych i menopauzy), miażdżycy, zakrzepów krwi i odwodnienia.

Jak podaje American Association of Neurological Surgeons schorzenia naczyń mózgowych lub stany związane z przepływem krwi w mózgu także mogą powodować słabe krążenie krwi. Przykładowo zawroty głowy mogą być objawem przemijającego ataku niedokrwiennego, powszechnie znanego jako mini udar. Inne objawy tego stanu obejmują:

niewyraźne widzenie;
problemy z koordynacją;
problemy z mówieniem;
osłabienie po jednej stronie twarzy lub ciała.

W przypadku przemijającego ataku niedokrwiennego występuje tymczasowe zablokowanie przepływu krwi do mózgu. Dlatego też eksperci apelują, aby w sytuacji, gdy pojawią się u nas wspomniane objawy oraz zawroty głowy, natychmiast skontaktować się z lekarzem, aby ustalić przyczynę.

Należy w tym miejscu dodać, że ostatnie dowody potwierdzają, że jedną z głównych przyczyn objawów zawrotów głowy jest jednak choroba serca. Dlatego warto udać się na badania kontrolne i sprawdzić wyniki badań krwi. Czasem może być konieczne wykonanie próby wysiłkowej serca i EKG, aby ostatecznie wykluczyć tę powszechną przyczynę zawrotów głowy.

Zobacz też: Jak rozpoznać, że masz problemy z krążeniem? Pięć wczesnych znaków ostrzegawczych

Przyczyny zawrotów głowy: anemia

Jeśli w organizmie nie ma wystarczającej ilości żelaza, może rozwinąć niedokrwistość z niedoboru żelaza, czyli anemii (stanu, w którym organizm nie ma wystarczającej ilości krwi bogatej w tlen), która także może powodować zawroty głowy. Zdaniem ekspertów osoby z ciężkimi przypadkami tego typu anemii mogą również mieć takie objawy, jak zimne dłonie i stopy, duszność i zmęczenie lub osłabienie.

Jeśli chodzi o radzenie sobie z anemią, a tym samym z zawrotami głowy związanymi z tą chorobą, to efekty przynosi jedzenie większej ilości produktów bogatych w żelazo (np. chude mięso, owoce morza, orzechy i nasiona). Genetyka lub schorzenia, takie jak celiakia, mogą powodować niedokrwistość z niedoboru żelaza u niektórych osób. W takich przypadkach suplementy żelaza lub leki mogą być konieczne w celu zwiększenia poziomu żelaza. Osoby z poważnym niedoborem żelaza mogą jednak wymagać transfuzji krwi.

Zobacz też: Masz zmarznięte dłonie i stopy? To może być zwiastun poważniejszych problemów

Przyczyny zawrotów głowy: schorzenia neurologiczne

Zdarza się, że zawroty głowy mogą mieć poważne przyczyny takie jak schorzenia neurologiczne, które powodują zmiany w strukturze i funkcjonowaniu mózgu. Do najczęstszych przyczyn tego rodzaju należą:

neurodegeneracja – taka jak stwardnienie rozsiane, w którym nerwy tracą zdolność do komunikowania się ze sobą, lub choroba Parkinsona (postępująca choroba obejmująca utratę dopaminy, niezbędnej do prawidłowego przekazywania sygnałów nerwowych);
udar mózgu lub udar naczyniowy mózgu – powodujący nagłą utratę przepływu krwi do części mózgu;
miejscowy guz mózgu – rzadka przyczyna zawrotów głowy, ale jeśli występuje, ten wzrost nieprawidłowej tkanki może uciskać części mózgu, które przetwarzają informacje o położeniu głowy i ruchu.

Przyczyny zawrotów głowy: leki

Zawroty głowy mogą mieć także inną przyczynę, a mianowicie, mogą być efektem działania leków. Dzieje się tak, ponieważ leki wprowadzają do naszego organizmu substancje chemiczne, które, choć mają pomocne lub nawet ratujące życie korzyści, mogą powodować zawroty głowy z powodu niepożądanych efektów na nasze ucho wewnętrzne, mózg, regulację hormonalną i krążenie.

Niektóre leki, które mogą powodować zawroty głowy, mogą obejmować:

aspirynę i leki moczopędne – powodują przejściowe zawroty głowy, które ustępują po odstawieniu leku;
antybiotyki aminoglikozydowe – mają trwały efekt ototoksyczny na ucho wewnętrzne, powodując zawroty głowy i zaburzenia równowagi (np. streptomycyna, gentamycyna);
leki przeciwnowotworowe – mogą mieć trwały efekt zawrotów głowy.

Oprócz nich leki, których przyjmowanie powoduje niskie ciśnienie krwi, również mogą być przyczyną zawrotów (np. leki na chorobę Parkinsona, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne stosowane w leczeniu depresji, czy leki na serce, takie jak beta-blokery). W przypadku pojawienia się zawrotów głowy po przyjęciu tego rodzaju leków lekarz może zmienić dawkowanie lub zmienić lek na inny, podobny. Jeśli objawy są trwałe, pomocna może być rehabilitacja przedsionkowa u wykwalifikowanego terapeuty.

Przyczyny zawrotów głowy: hipoglikemia

Hipoglikemia, czy też niski poziom cukru we krwi, występuje, gdy występuje, gdy poziom glukozy we krwi, czyli cukru we krwi, spada poniżej normy. Przyczyny hipoglikemii obejmują pomijanie posiłków, spożywanie alkoholu, przyjmowanie niektórych leków (takich jak insulina lub aspiryna), nierównowaga hormonalna. Poważne przyczyny mogą obejmować niewydolność nerek, powodująca utratę tlenu do mózgu oraz choroby wątroby lub infekcje (objawiające się podwyższonym poziomem enzymów wątrobowych we krwi).

W przypadku hipoglikemii można, oprócz zawrotów głowy, czuć się roztrzęsionym, oszołomionym, niespokojnym, osłabionym i "głodnym" lub złym z powodu głodu. Niski poziom cukru we krwi może również powodować dezorientację i trudności w mówieniu. Na szczęście zjedzenie przekąski może pomóc w przypadku niskiego poziomu cukru we krwi. W szczególności węglowodany mogą pomóc szybko przywrócić poziom cukru we krwi do normy. Jeśli jednak tego typu zawroty głowy zdarzają się często, należy skonsultować się z lekarzem.

Przyczyny zawrotów głowy: odwodnienie

Spośród przyczyn zawrotów głowy należy również wymienić odwodnienie – w tym stanie można również odczuwać pragnienie, oddawać mocz, pocić się mniej niż zwykle i mieć ciemny kolor moczu. Według badań opublikowanych w 2023 r. na łamach "Annals of Emergency Medicine" odwonienie może być spowodowane przez ukryte schorzenia, takie jak cukrzyca lub wysokie ciśnienie krwi (nadciśnienie).

Na szczęście zapobieganie odwodnieniu jest stosunkowo proste i wymaga jedynie regularnego przyjmowania płynów (najlepiej wody) gdy jest się spragnionym, i jedzenie bogatej w wodę żywności takiej jak ogórki i melony.

Zobacz też: Sok z gorzkiego melona może zapobiegać rakowi trzustki

Przyczyny zawrotów głowy: zaburzenia oddychania

Zdarza się, że osoby cierpiące na różne rodzaje chorób układu oddechowego lub niewydolność oddechową mogą cierpieć na zawroty głowy z powodu braku odpowiedniej dystrybucji tlenu w całym ciele. Jednak w niektórych przypadkach może to być po prostu związane z hiperwentylacją, która z kolei jest powszechnie związana z pewnymi zaburzeniami psychicznymi. W celu zdiagnozowania zawrotów głowy związanych z zaburzeniami oddychania przeprowadza się badania krwi, testy saturacji tlenem i testy czynności płuc.

Przyczyny zawrotów głowy: zaburzenia lękowe

Należy również wspomnieć, że przyczyny zawrotów głowy mogą także obejmować zaburzenia lękowe i napady paniki, w tym agorafobię, co potwierdzają takie badania, jak te opublikowane w 2022 r. na łamach "The Egyptian Journal of Otolaryngology". Co ciekawe, dokładny związek między zawrotami głowy a objawami lęku są różne u różnych osób – u niektórych osób mogą wystąpić ataki lękowe, które wywołują zawroty głowy, podczas gdy u innych mogą wystąpić nagłe zawroty głowy, które wywołują atak lękowy.

Ogólnie jednak przyjmuje się, że stresujące wydarzenia, takie jak egzamin lub trudna sytuacja emocjonalna, mogą wywołać ataki lękowe. Podczas ataku lękowego ludzie mogą czuć zawroty głowy, dezorientację i mdłości.

Inne fizyczne objawy lęku obejmują:

zamartwianie się;
niepokój lub wiercenie się;
trudności z koncentracją;
problemy ze snem;
zmiany nastroju;
drażliwość;
szybkie tętno;
ból głowy;
pocenie się;
suchość w ustach.

Na szczęście można zapobiec tego typu zawrotom głowy poprzez unikanie czynników wyzwalających lęk, takich jak kofeina i niektóre leki. Jednak niektórych czynników wyzwalających nie można tak łatwo uniknąć. Dlatego też jeśli zmagamy się z lękiem, powinniśmy rozważyć zwrócenie się o pomoc do dostawcy opieki psychiatrycznej.

Eksperci radzą, aby w przypadku poczucia, że atak lęku jest bliski wystąpienia, skupić się na spowolnieniu oddechu lub skorzystaniu uspokajającej mantry. Szybkie i płytkie oddechy mogą pogorszyć uczucie lekkości lub zawroty głowy.

Zobacz też: Lęk a stres. Postaci, objawy, rozpoznanie i leczenie lęku

Przyczyny zawrotów głowy: stres

Również długotrwały lub przewlekły stres może przyczyniać się do rozwoju poważnych problemów zdrowotnych, takich jak depresja, lęk, choroby serca, cukrzyca lub dysfunkcja układu odpornościowego. Według ekspertów podczas reakcji na stres nasz mózg uwalnia hormony, które wpływają na układ oddechowy i sercowo-naczyniowy.

Te hormony z kolei zwężają naczynia krwionośne, przyspieszają pracę serca i powodują szybki, płytki oddech. Reakcje te mogą prowadzić do zawrotów głowy lub oszołomienia. Inne objawy stresu obejmują:

pocenie się;
drżenie lub trzęsienie się;
bóle głowy;
ból w klatce piersiowej;
szybkie bicie serca;
trudności z zasypianiem;
trudności z koncentracją;
nudności.

Przyczyny zawrotów głowy: choroby związane z upałem

Jak wynika z badań z 2017 r. opublikowanych na łamach "Journal of Neurolog" narażenie na ciepło może prowadzić do chorób związanych z upałem, takich jak udar cieplny i wyczerpanie cieplne, które również mogą powodować zawroty głowy, a także oszołomienie, brak koordynacji i uczucie pustki w głowie. Takie wyczerpanie cieplne to nagłe zawroty głowy, które mogą wystąpić, gdy jest się aktywnym w gorącym otoczeniu. Inne objawy chorób związanych z upałem to nudności i dezorientacja.

Eksperci radzą, aby w czasie przebywania w otoczeniu o ekstremalnych temperaturach, nawadniać się, ograniczyć czas spędzony na zewnątrz i zachować ostrożność podczas ćwiczeń. Należy podkreślić, że osoby starsze są szczególnie narażone na choroby związane z upałem i zawroty głowy, które one powodują.

Zobacz też: Sześć fatalnych skutków upałów. Rujnują serce, mózg, nerki

Przyczyny zawrotów głowy: choroba lokomocyjna

Powtarzające się ruchy podczas przebywania w poruszającym się pojeździe, takim jak samochód, samolot lub łódź, mogą wysyłać do mózgu wiele mieszanych sygnałów, powodując zawroty głowy. W takich przypadkach mówimy o chorobie lokomocyjnej lub chorobie morskiej. Zwykle, zanim poczuje się zawroty głowy z powodu choroby lokomocyjnej, można też czuć mdłości i mieć zimne poty.

Kiedy mózg otrzymuje mieszane sygnały, to oczy i uszy mówią ciału, że się porusza, podczas gdy ręce i nogi mówią, że siedzi się nieruchomo. Co ciekawe, ciąża lub przyjmowanie niektórych leków może zwiększyć wrażliwość na ruch i zwiększyć ryzyko wystąpienia choroby lokomocyjnej. Na szczęście objawy choroby lokomocyjnej zwykle ustępują, gdy postawi się stopę na stałym lądzie. Niektóre leki, takie jak dimenhydrynat również mogą pomóc. Ponadto siedzenie w miejscu, w którym będzie się mieć płynniejszą jazdę i patrzenie w dal, może uspokoić ciało.

Przyczyny zawrotów głowy: reakcje alergiczne

Nawet reakcje alergiczne mogą być przyczyną zawrotów głowy. Jak wynika z badań opublikowanych w 2021 r. na łamach naukowego czasopisma "Otolaryngologic Clinics of North America" objawy te wynikają ze spadku ciśnienia krwi. Typowe alergeny powodujące reakcję alergiczne, to żywność lub leki, pyłki, pleśń i roztocza.

Jeśli chodzi o radzenie sobie z zawrotami głowy spowodowanymi reakcją alergiczną, to zależy to od rodzaju alergii, na którą się cierpi. Według ekspertów, aby zapobiec reakcji alergicznej, niezależnie od tego, czy jest ona spowodowana żywnością, czy innym rodzajem alergenu, powinno się unikać jedzenia lub przebywania w pobliżu czynników wyzwalających.

Nieoczywiste przyczyny zawrotów głowy

Warto wiedzieć, że zatrucie tlenkiem węgla także może być przyczyną zawrotów głowy – objawy zatrucia tlenkiem węgla są często opisywane jako grypopodobne i obejmują ból głowy, zawroty głowy, osłabienie, rozstrój żołądka, wymioty, ból w klatce piersiowej oraz dezorientację.

Inne mniej powszechne przyczyny zawrotów głowy, mogą obejmować:

stwardnienie rozsiane;
ciążę;
guz nerwu przedsionkowo-ślimakowego (nerwu odpowiedzialnego za słuch, postawę i równowagę).

Zawroty głowy – kiedy skonsultować się z lekarzem?

Przyjmuje się, że zawroty głowy zazwyczaj nie są poważnym problemem, jednak konsultacja z lekarzem może pomóc ustalić, jaka jest ich przyczyna i jak je zatrzymać.

Eksperci zalecają, aby udać się do lekarza, jeśli wystąpią: