Duże zmiany od 2026 roku. Oto co czeka pracowników, firmy i seniorów

Od 1 stycznia 2026 r. przestaną obowiązywać mechanizmy mrożenia cen energii elektrycznej. Choć zatwierdzona przez Prezesa URE nowa cena samej energii dla gospodarstw domowych będzie nieco niższa od poziomu, na jakim jest obecnie zamrożona (ok. 495 zł za MWh wobec 500 zł), rachunki będą wyższe z powodu wzrostu opłaty mocowej i dystrybucyjnej. Stawki dystrybucyjne wzrosną średnio o 9,36 proc., co regulator tłumaczy koniecznością inwestycji w rozbudowę i modernizację sieci. Przy zużyciu ok. 2000 kWh rocznie miesięczny rachunek za prąd wzrośnie przeciętnie z ok. 205 zł do 213 zł.

Zmiana w wynagrodzeniach

Wraz z wyższą płacą minimalną wzrosną także podstawy składek ZUS, co zwiększy całkowity koszt zatrudnienia pracowników i zleceniobiorców. Mechanizm naliczania składek się nie zmienia, ale kwoty - tak.

"Tak to zawsze wygląda". Ekspert przypomina żelazną zasadę na giełdzie

Od 2026 r. ruszy też proces stopniowego wyłączania dodatków i premii z minimalnego wynagrodzenia, który potrwa do 2029 roku. Docelowo to sama pensja zasadnicza będzie musiała spełniać ustawowe minimum, niezależnie od bonusów czy dodatków funkcyjnych. Dla wielu firm oznacza to konieczność realnego podniesienia podstawowych wynagrodzeń.

Staż pracy liczony szerzej niż dotąd

W 2026 r. ma też ruszyć proces wzmacniania uprawnień Państwowej Inspekcji Pracy, choć na razie wciąż jeszcze w rządzie trwają prace nad ustawą w tej sprawie. Nowe prawo zakłada m.in. wzmocnienie Państwowej Inspekcji Pracy w walce z zatrudnianiem na umowy cywilnoprawne czy B2B zamiast na umowę o pracę w sytuacjach, gdy powinna być zastosowana właśnie ta ostatnia forma zatrudnienia.

W przyszłym roku zmodyfikowana ma zostać definicja mobbingu, choć tutaj również trwają jeszcze prace nad projektem. Przepisy mają precyzyjniej odróżniać zachowania incydentalne od długotrwałych naruszeń i przewidują wyższe minimalne zadośćuczynienia. Celem zmian jest wzmocnienie ochrony pracowników, ale także ograniczenie nadużyć.

Na mocy innych, już podpisanych przez prezydenta przepisów, większą rolę zyskają układy zbiorowe pracy, które będą mogły regulować nie tylko kwestie płacowe, ale także m.in. organizację pracy, work-life balance czy wykorzystanie nowych technologii. Równolegle postępuje cyfryzacja dokumentów kadrowych – coraz więcej procedur będzie można prowadzić elektronicznie.

Wyższy limit VAT i nowe zasady dla firm

Od 1 stycznia 2026 r. zacznie obowiązywać wyższy limit zwolnienia podmiotowego z VAT, który zamiast obecnych 200 tys. zł, będzie wynosił 240 tys. zł rocznej sprzedaży. To dobra wiadomość przede wszystkim dla mikroprzedsiębiorców i osób planujących założenie działalności. Dzięki zmianie więcej firm będzie mogło działać poza reżimem VAT, co oznacza prostsze rozliczenia i mniejsze obowiązki administracyjne.

Przepisy przejściowe przewidują również możliwość powrotu do zwolnienia z VAT dla tych podatników, którzy w 2025 r. przekroczą dotychczasowy limit 200 tys. zł, ale nie przekroczą nowego progu 240 tys. zł. Trzeba jednak pamiętać, że rok 2025 nadal rozliczany jest według "starych" zasad – przekroczenie 200 tys. zł w tym roku nadal oznacza obowiązek rejestracji do VAT do końca roku.

Równolegle zmieniają się zasady rozliczania samochodów firmowych. Od 2026 r. limity kosztów podatkowych zostaną powiązane z emisją CO2, co najmocniej uderzy w auta spalinowe. Dla wielu firm oznacza to realnie wyższy podatek i konieczność przemyślenia decyzji zakupowych lub leasingowych.

KSeF i cyfrowe rozliczenia

Dla firm nie będzie to wyłącznie zmiana techniczna. Konieczne będzie dostosowanie systemów księgowych, procedur obiegu dokumentów oraz wewnętrznych kontroli. KSeF oznacza większą przejrzystość dla administracji skarbowej, ale też większą odpowiedzialność podatników za poprawność i terminowość danych.

Równolegle planowane są nowe sankcje związane z JPK_VAT. Błędy, brak korekt lub niezgodności między ewidencją a KSeF mogą skutkować karami finansowymi. W praktyce 2026 r. będzie dla wielu firm rokiem nauki funkcjonowania w nowym, w pełni cyfrowym systemie rozliczeń.

Zasiłek pogrzebowy i waloryzacja emerytur

Według rządowych prognoz waloryzacja emerytur i rent w 2026 roku ma wynieść około 4,88 proc. Ostateczna wysokość podwyżek zależy od danych o inflacji i zarobkach, które poznamy na początku przyszłego roku, ale przy założeniu, że będzie to 4,88 proc., to minimalna emerytura może wzrosnąć z ok. 1878,91 zł do około 1970–1971 zł brutto – czyli o ok. 91–92 zł brutto (ok. 80–85 zł "na rękę") miesięcznie. Dla wyższych świadczeń podwyżki również będą proporcjonalne – np. przy emeryturze 3 tys. zł brutto to nawet ok. 115 zł więcej "na rękę".

Ważną zmianą będzie też automatyczne przeliczenie części emerytur, przyznanych w latach poprzednich – ZUS zrobi to z urzędu, bez konieczności składania wniosków.

Od 1 stycznia 2026 r. zasiłek pogrzebowy zostanie podniesiony z dotychczasowych 4 tys. zł do 7 tys. zł. To pierwsza podwyżka tego świadczenia od ponad dekady, a nowa kwota ma lepiej odzwierciedlać rzeczywiste koszty pogrzebu i może być corocznie waloryzowana, jeśli inflacja przekroczy 5 proc.

Oto co się zmieni w podatkach

Od początku 2026 r. zmienią się także przepisy dotyczące podatku od spadków i darowizn. Nowelizacja uchwalona pod koniec 2025 r. porządkuje kluczowe kwestie praktyczne, przede wszystkim moment powstania obowiązku podatkowego oraz terminy zgłoszeń. Dotychczas obowiązek podatkowy był powiązany z chwilą śmierci spadkodawcy, co w praktyce często rodziło niejasności i prowadziło do problemów z dochowaniem ustawowych terminów.

Po zmianach obowiązek podatkowy będzie powstawał dopiero z chwilą formalnego potwierdzenia nabycia spadku – czyli po uprawomocnieniu się orzeczenia sądu, zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydaniu europejskiego poświadczenia spadkowego. To rozwiązanie ma lepiej odpowiadać realiom postępowań spadkowych i zwiększyć pewność prawną podatników.

Nowe przepisy wprowadzają również możliwość przywrócenia terminu na zgłoszenie nabycia spadku lub darowizny (formularze SD-Z2 lub SD-3), jeżeli jego przekroczenie nastąpiło z przyczyn niezależnych od podatnika, np. z powodu choroby lub innych zdarzeń losowych. Do tej pory uchybienie terminowi automatycznie oznaczało utratę zwolnienia podatkowego dla najbliższej rodziny. Od 2026 r. takie sytuacje nie będą już miały tak dotkliwych konsekwencji formalnych.

Nowe przepisy w rejestracji do lekarza

Od 1 stycznia 2026 r. ruszy centralna e-rejestracja do części świadczeń finansowanych przez NFZ, która ma uporządkować zapisy do lekarzy i na badania. Pacjenci będą mogli umawiać wizyty online przez portal pacjent.gov.pl, widząc dostępne terminy w skali całego kraju, zamiast kontaktować się z wieloma placówkami osobno.

Na początek system obejmie pierwszą wizytę u kardiologa (na podstawie e-skierowania), bezpłatną mammografię dla kobiet w wieku 45–74 lata oraz cytologię lub test HPV dla kobiet w wieku 25–64 lata. Osoby bez dostępu do internetu nadal będą mogły zapisać się telefonicznie lub osobiście – pracownik placówki wprowadzi dane do systemu.

To pierwszy etap zmian – od drugiej połowy 2026 r. e-rejestracja ma zostać rozszerzona na kolejne specjalizacje, a docelowo objąć całą opiekę specjalistyczną.