16,5 mld CHF pod znakiem zapytania. Wyrok uderza w Szwajcarię

W Szwajcarii zapadł przełomowy wyrok w sprawie przymusowego przejęcia Credit Suisse przez UBS. Federalny Sąd Administracyjny uznał, że decyzja tamtejszego nadzoru finansowego o umorzeniu wartego 16,5 mld franków długu inwestorów była niezgodna z prawem. To otwiera nowy rozdział w sporze, który dotyczy również Polaków – część z nich straciła na tej operacji miliony.

Federalny Sąd Administracyjny w Bernie uchylił decyzję Urzędu Nadzoru Rynku Finansowego (FINMA) z 19 marca 2023 r., na mocy której wszystkie obligacje Additional Tier 1 (AT1) Credit Suisse zostały umorzone w dniu awaryjnego przejęcia banku przez UBS.

Zdaniem sądu, w momencie tej decyzji nie wystąpiły przesłanki tzw. "viability event" – czyli sytuacji, w której bank byłby zagrożony niewypłacalnością. Credit Suisse spełniał wymogi kapitałowe, a pomoc udzielona przez Szwajcarski Bank Narodowy miała charakter płynnościowy, a nie ratunkowy.

Co więcej, jak podkreślili sędziowie, FINMA nie miała wystarczającej podstawy prawnej, by pozbawić inwestorów majątku. Przepisy, na które powołał się urząd, były zbyt ogólne lub – jak art. 5a rozporządzenia nadzwyczajnego – niezgodne z konstytucją.

Wyrok ma charakter częściowy i nie przesądza jeszcze o zwrocie pieniędzy, ale to pierwsze orzeczenie podważające legalność działań FINMA w tej sprawie. Decyzja może zostać zaskarżona do Federalnego Sądu Najwyższego w Szwajcarii (Bundesgericht).

Polacy wśród poszkodowanych

Decyzję Urzędu Nadzoru Rynku Finansowego (FINMA) zakwestionowało około 3000 posiadaczy obligacji w ponad 360 osobnych pozwach przed Federalnym Sądem Administracyjnym. Argumentowali, że ani szwajcarskie prawo, ani warunki umowy obligacji nie uzasadniały całkowitej straty. Ich główny zarzut: rząd i FINMA przekroczyły swoje uprawnienia, powołując się na środki nadzwyczajne.

Reprezentuje ich kancelaria LEXcellence, kierowana przez dr Katharinę Lasotę Heller, która podkreśla, że w Szwajcarii nie istnieje instytucja pozwu zbiorowego, dlatego każda sprawa toczy się indywidualnie.

– W tej chwili analizujemy, jakie skutki może mieć – miejmy nadzieję prawomocny – wyrok również dla inwestorów, którzy nie zaskarżyli decyzji FINMA. Jeśli zostanie potwierdzone, że decyzja była bez podstawy prawnej, także oni powinni mieć możliwość dochodzenia zwrotu swoich środków z mocy samego prawa – mówi w rozmowie z money.pl dr Heller.

Polscy inwestorzy dochodzą łącznie ok. 5,5 mln franków, czyli równowartości około 25 mln zł. Wciąż nie wiadomo jednak, jak sąd rozstrzygnie kluczową kwestię – z jakiej daty i w jakiej wartości nominalnej należałoby liczyć odszkodowania. W dniach poprzedzających przejęcie Credit Suisse niektóre obligacje AT1 były notowane już po 30–33 centy za 1 dolara.

Konsekwencje dla rynku i państwa

Akcje UBS nieznacznie spadły po ogłoszeniu wyroku. Według serwisu finews.com to sygnał, że inwestorzy biorą pod uwagę potencjalne konsekwencje decyzji, która może okazać się jedną z najważniejszych w historii szwajcarskiego prawa finansowego.

Notowania giełdowe UBS. Wykres pięciodniowy © google.com | redakcja

FINMA zapowiedziała, że przeanalizuje wyrok, zanim wyda oficjalne stanowisko. UBS odmówił komentarza, a szwajcarskie Ministerstwo Finansów również zachowało milczenie, zaznaczając, że nie jest stroną w sprawie.

Jeśli orzeczenie utrzyma się w drugiej instancji, skutki finansowe mogą być olbrzymie – nawet 16,5 mld franków roszczeń wobec państwa szwajcarskiego. Podobnie uważa pełnomocniczka poszkodowanych Polaków.

Eksperci wskazują, że sprawa może stać się precedensem w międzynarodowym prawie finansowym, przypominając, że nawet w sytuacjach kryzysowych nadzór musi działać w granicach prawa, a ochrona własności inwestorów nie może być zawieszana rozporządzeniem.

Przejęcie Credit Suisse przez UBS

Do przymusowego przejęcia Credit Suisse doszło w marcu 2023 r., po tygodniach gwałtownego odpływu depozytów i spadku zaufania klientów. Zbiegło się to w czasie z zamieszaniem na rynkach finansowych wywołanym upadkiem amerykańskich banków Silicon Valley Bank i Signature Bank. Rząd Szwajcarii, bank centralny i FINMA ogłosiły wówczas pakiet ratunkowy, który pozwolił UBS przejąć Credit Suisse za symboliczne 3 mld franków.

Jednocześnie FINMA nakazała umorzenie wszystkich obligacji AT1, argumentując, że bank wymaga wsparcia publicznego, a więc uruchamia się procedura "write-off".

To rozwiązanie miało zapobiec upadłości i powtórce z kryzysu 2008 r., ale w praktyce oznaczało wywłaszczenie inwestorów. Tym bardziej że akcjonariusze Credit Suisse – wbrew hierarchii wynikającej z prawa unijnego – zachowali część udziałów, otrzymując akcje UBS.

Co dalej

Wyrok Federalnego Sądu Administracyjnego to dopiero pierwszy etap. Jeśli utrzyma się w kolejnych instancjach, może otworzyć drogę do masowych roszczeń wobec szwajcarskiego państwa i nadzoru finansowego.

Dla polskich inwestorów oznacza to nadzieję, że po ponad dwóch latach od głośnego przejęcia, w którym "pewne jak w szwajcarskim banku" okazało się złudzeniem, pojawiła się realna szansa na odzyskanie przynajmniej części pieniędzy.

Karolina Wysota, dziennikarka money.pl