Wróciła z Kijowa do Kramatorska, miasta frontowego: Ludzi, których znałam, już tu nie ma [fotoreportaż]

Powrót do Kramatorska

Kramatorsk. Miejsca z przeszłości

Darka stoi przed Domem Wolności, "Vilna Khata" - centrum społecznościowym, w którym pracowała jako wolontariuszka, gdy miała 16 lat. Dziś budynek jest opuszczony, okna ma zabite deskami. Kobieta nie traktuje swojej wizyty jako ostatecznego pożegnania przed potencjalną rosyjską okupacją: "Myśl, że Kramatorsk zostanie zajęty, naprawdę mnie przeraża. Każda cegła tutaj to historia człowieka. To miasto nie podda się tak łatwo. Będzie się bronić tak długo, jak będzie to konieczne"- mówi.

Miasto przy froncie

"Kieruje mną strach przed utratą czegoś, co jest mi bardzo drogie, ale w rzeczywistości czerpię też z tego miejsca ogromną energię" - mówi Darka. Harnyk odwiedziła miejsca związane z jej przeszłością i opisała, jak zmieniły się one w ciągu ostatnich 10 lat.
"To niewyobrażalne. Jest pusto, większość miejsc jest zamknięta, ludzi, których znałam, już tu nie ma". 

Miejsce pamięci ofiar rosyjskiego ataku

Darka odwiedza miejsce, gdzie kiedyś stała restauracja Ria Pizza. W czerwcu 2023 r. została trafiona rosyjskim pociskiem, w wyniku ataku zginęło co najmniej 12 osób, w tym 14-letnie bliźniaczki. Pokręcone metalowe elementy i gruz pozostają nietknięte, a zdjęcia ofiar są wystawione na widok publiczny. Niemal zawsze stoją przy nich świeże kwiaty.

Drogi pod ostrzałem dronów

Wiele głównych dróg w okolicy jest zamkniętych. Kierowcy zjeżdżają z autostrady M-03 na północ od Słowiańska, gdzie ręcznie malowane znaki ostrzegają przed niebezpieczeństwem związanym z nalotami dronów i zalecają kierowcom wybór alternatywnej trasy przez miasto.

Miasta celem rosyjskich ataków

Mieszkaniec Kramatorska stoi w miejscu uderzenia rosyjskiego drona, na centralnym placu miasta. 

Kramatorsk i Słowiańsk, miasta strategiczne

Kramatorsk i Słowiańsk leżą w odległości około 20-30 kilometrów od linii frontu, jako większe ośrodki miejskie mają strategiczne znaczenie w walce o Donieck. Liczące przed wojną około 200 000 mieszkańców, obecnie zaludnione zaledwie w połowie. Mieszkańcy, którzy w miastach pozostali, przywykli do ciągłego zagrożenia. Dźwięk syren alarmowych i świst nadlatujących bomb towarzyszą im na co dzień. 

Codzienne życie przerywane przez naloty

Gruz po wybuchach bomb regularnie wymiatany jest z głównego placu miasta i zniszczonych domów mieszkalnych. Na zdjęciu miejski zadaszony targ, chwilę po uderzeniu drona.

Opór mieszkańców

Jedna ze sprzedawczyń, z twarzą wciąż pokrytą pyłem po wybuchu, niewzruszenie stoi przy ladzie - nie chce opuścić sklepu. Pomimo rosnącego zagrożenia, fakt, że Ukraina nadal kontroluje Kramatorsk, a miasto zachowuje pozory normalności, jest dla niektórych źródłem nadziei. "Ta umiejętność zachowania spokoju w krytycznej sytuacji, tego nie spotkasz nigdzie indziej"- mówi Daria Harnyk. 

Ubrania z patriotycznym przesłaniem

Maksym Lysenko prowadzi w centrum Kramatorska sklep odzieżowy Zaboy. Rozpoczął działalność jako firma internetowa ponad dziesięć lat temu, a swoją ofertę kierował do kibiców ukraińskiej drużyny piłkarskiej Szachtar Donieck. Po tym, jak siły wspierane przez Rosję zajęły miasto Donieck w 2014 roku, zmuszając drużynę do opuszczenia miasta, zainteresowanie jego firmą wzrosło. "Wszystkie moje koszulki mają przesłanie: musimy uwolnić się od sił okupacyjnych" - mówi Lysenko, przeglądając swoją kolekcję. "Dla nas to nie są tylko słowa, to życie". 29-letni Maksym nie bierze pod uwagę wyjazdu z miasta.

Kawa z widokiem na front

Showroom Maksyma jest połączony z kawiarnią. Lokal położony jest przy przyjemnej, wysadzanej drzewami ulicy. Właściciel nie narzeka na brak klientów, odwiedzają go cywile i wojskowi. Kupują kawę, przeglądają półki z ubraniami. Jasne wnętrze i sącząca się z głośników muzyka tworzą atmosferę sklepu, który mógłby mieścić się w Warszawie, czy Londynie. Jedynie ściana za kasą, pokryta odznakami przekazanymi przez jednostki wojskowe, i przerywające co jakiś czas spokój odgłosy lecących dronów zdradzają, że to nie Europa Zachodnia, a miasto określane jako "zbliżające się do frontu".

Próby zachowania normalności

Słowiańsk. Ziemia i praca od pokoleń

Między położonym na wschodzie Ługańskiem, a miastami garnizonowymi Kostiantynówka i Pokrowsk na południu, rozciągają się głównie wioski i pola. Wśród nich grunty zarządzane przez 61-letniego Serhija Kurinnyiego, dyrektora grupy rolniczej KramAgroSvit, w skład której wchodzi mleczarnia i gospodarstwo hodowlane. Rodzina Kurinnyi od pokoleń uprawia ziemię. W ostatnich latach praca stała się wyjątkowo kosztowna - od rozpoczęcia pełnoskalowej inwazji w 2022 r., bomby rosyjskie zniszczyły już maszyny rolnicze, kompleks mleczarski i stodołę, zabiły też dziesiątki sztuk bydła. Część pól uprawnych została zaś zniszczona przez miny lądowe. 

Hodowla i rolnictwo w czasie wojny

Gospodarstwo Serhija znajduje się na zachód od miasta Słowiańsk i dostałoby się w ręce Rosji, gdyby Ukraina uległa żądaniom Kremla dotyczącym oddania pozostałej części regionu donieckiego. "Jeśli pójdziemy na ustępstwa i oddamy część naszego terytorium, to państwo chuliganów zajmie regiony Charkowa, Zaporoża i Chersoniu" - mówi Serhii, spoglądając na pola prowadzące do rosyjskich pozycji za horyzontem.
"A potem powiedzą: A co z Odessą? ... Więc oddajcie nam też Odessę i Mikołajów".

Codzienność w strachu przed jutrem

Kramatorsk, miasto zbliżające się do frontu

Autobus pełen mieszkańców przejeżdża obok ruin bloku mieszkalnego zniszczonego przez pocisk w lipcu tego roku. "Nie ma wątpliwości, że rosyjskie wojska zbliżają się, nie są daleko od granic miasta" - mówi Maksym Lysenko. "W ciągu ostatniej pół godziny byliśmy świadkami trzech nalotów. Ale miasto na pewno pozostanie pod flagą Ukrainy" - przekonuje.

Życie na linii frontu