Po okulary na receptę do optometrysty? Tak, ale... Co dokładnie wynika z pozytywnej rekomendacji AOTMiT?

• Ministerstwo Zdrowia rozważa możliwość doboru szkieł okularowych "na NFZ" przez optometrystów. Pacjenci nie musieliby już w tym celu ustawiać się w kolejkach do okulistów
• Z rekomendacji prezesa AOTMiT, choć jest pozytywna, nie wynika jednak jednoznacznie, że optometryści mogą wejść do systemu publicznej ochrony zdrowia 
• Jedyną grupą zawodową uprawnioną do wystawiania zleceń na wyroby medyczne okulistyczne w ramach świadczeń gwarantowanych są lekarze okuliści - zaznacza prezes AOTMiT Daniel Rutkowski
• AOTMiT uznała, że wprowadzenie porady optometrysty jest celowe. Do rozstrzygnięcia pozostaje natomiast kwestia formalna dotycząca uprawnień optometrystów do wydawania zleceń "na NFZ" na szkła korekcyjne i soczewki - mówi prof. Marek Rękas, konsultant krajowy do spraw okulistyki

Rekomendacja prezesa AOTMiT jest pozytywna, ale niejednoznaczna

Agencja Oceny Technologii Medycznych (AOTMiT) opublikowała pozytywną rekomendację prezesa Agencji co do celowości wprowadzenia świadczenia "porada optometrysty" do koszyka świadczeń gwarantowanych. W ramach tej porady zawiera się m.in. dobranie korekcji szkieł okularowych i wystawienie na nie recepty "na NFZ".

Jej wprowadzenie oznaczałoby rewolucję dla pacjentów, którzy po dobór szkieł nie musieliby już ustawiać się w kolejkach do okulistów. Takie rozwiązanie rozważa Ministerstwo Zdrowia, stąd zlecenie dla AOTMiT dotyczące celowości wprowadzenia takiego świadczenia.

Z rekomendacji prezesa AOTMiT, choć jest pozytywna, nie wynika jednak jednoznacznie, że optometryści mogą wejść do systemu publicznej ochrony zdrowia. AOTMiT udzielając rekomendacji, wskazała, że w opinii ekspertów zasadne jest utrzymanie uprawnienia do wystawiania zlecenia na wyroby medyczne okulistyczne tylko przez lekarzy okulistów.

Protestują optometryści. W opinii zarządu Polskiego Towarzystwa Optometrii i Optyki taki zapis w rekomendacji "stoi w fundamentalnej sprzeczności z celem opiniowanej zmiany i w praktyce niweczy jej pozytywny wpływ na system ochrony zdrowia".

W stanowisku przekazanym redakcji Rynku Zdrowia Daniel Rutkowski, prezes Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, nawiązując do wydanej rekomendacji i naszego artykułu na ten temat podkreśla, że obowiązujące przepisy w zakresie kompetencji zawodowych optometrysty nie dają jednoznacznej podstawy do przyznania optometrystom uprawnień w zakresie wystawiania zleceń na refundowane wyroby medyczne.

I na ten m.in. aspekt zwraca uwagę AOTMiT w swojej rekomendacji.

AOTMiT: teraz optometryści nie mogą wejść do systemu publicznej ochrony zdrowia

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia określającym czynności zawodowe, optometrysta wykonuje badania narządu wzroku, dobiera, przepisuje i aplikuje soczewki okularowe oraz kontaktowe, prowadzi działania profilaktyczne i edukacyjne, a w przypadku wykrycia odstępstw od norm fizjologicznych układu wzrokowego - kieruje pacjenta do lekarza okulisty.

- Zawód optometrysty nie jest jednak objęty uprawnieniami do wystawiania zleceń na zaopatrzenie w wyroby medyczne wydawane na zlecenie, finansowane ze środków publicznych. Kompetencje zawodowe w tym zakresie są jednoznacznie określone w przepisach, w szczególności w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ustawach regulujących wykonywanie zawodów medycznych: lekarza i lekarza dentysty, pielęgniarki i położnej, a także fizjoterapeuty - przypomina AOTMiT.

- Na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu wyrobów
medycznych wydawanych na zlecenie - obejmującego m.in. soczewki okularowe i kontaktowe - jedyną grupą zawodową uprawnioną do wystawiania zleceń na tego rodzaju zaopatrzenie są lekarze okuliści, również ci będący w trakcie specjalizacji - zaznacza prezes Rutkowski.

Jak podaje AOTMiT w stanowisku, czynność "przepisywania soczewek okularowych i kontaktowych" przez optometrystę nie jest tożsama z posiadaniem uprawnień do wystawiania zleceń na refundowane wyroby medyczne. Wprowadzenie takich uprawnień wymagałoby uprzednich zmian legislacyjnych, uzgodnionych ze środowiskiem zawodowym oraz właściwymi organami.

Ustawa o niektórych zawodach medycznych, regulująca m.in. zawód optometrysty, została opublikowana w sierpniu 2023 roku. Do chwili obecnej nie podjęto działań legislacyjnych w zakresie nadania optometrystom uprawnień do wystawiania zleceń na wyroby medyczne finansowane ze środków publicznych - zwraca uwagę AOTMiT.

Stan prawny nie zamyka drogi optometrystom do świadczeń "na NFZ"

- Kwestia braku uprawnień optometrystów do wystawiania zleceń na refundowane wyroby medyczne została zidentyfikowana w toku prac nad zakwalifikowaniem porady optometrysty jako świadczenia gwarantowanego. Znalazła ona odzwierciedlenie zarówno w stanowisku Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia, jak i w opiniach ekspertów klinicznych uczestniczących w procesie oceny tego świadczenia - stwierdza prezes Daniel Rutkowski.

Mając ten aspekt na uwadze, w rekomendacji podtrzymano obowiązujący stan prawny. To jednak nie wyklucza możliwości rozważenia przez decydenta (Ministerstwo Zdrowia - red.) wprowadzenia stosownych zmian legislacyjnych w przyszłości - wskazuje prezes AOTMiT.

Podkreślił też jednocześnie, że ze względu na brak uprawnień optometrystów
do stawiania diagnoz medycznych, wskazania do refundacji wyrobów medycznych obejmujące konkretne stany kliniczne pozostają poza zakresem ich kompetencji. Kwestia ta została również uwzględniona w rekomendacji Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji.

Przypomnijmy, że optometrystów proponujących zmiany w systemie opieki nad pacjentami okulistycznymi wspierał prof. Marek Rękas, konsultant krajowy w dziedzinie okulistyki, kierownik Kliniki Okulistyki Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie.

- Z doświadczenia okulistów wynika, że co najmniej 30 proc. pacjentów zgłasza się do nich celem doboru szkieł okularowych. Tym mogą zająć się optometryści, a uwolniony czas okuliści będą mogli przeznaczyć dla pacjentów z chorobami oczu - mówił Rynkowi Zdrowia, zapowiadając rewolucyjne zmiany dla pacjentów.

Konsultant krajowy: przyznanie tych uprawnień optometrystom to kwestia formalna

W rozmowie z Rynkiem Zdrowia potwierdził, że przedstawiona przez niego, jako konsultanta krajowego, w Karcie Opisu Świadczenia Zdrowotnego (KOŚZ) propozycja wprowadzenia świadczenia gwarantowanego "porada optometrysty" zawierającego m.in. dobór szkieł okularowych została zaopiniowana przez AOTMiT pozytywnie.

- Zatem Agencja oceniła, że tak opisane świadczenie może być wprowadzone. Z tym, że oczywiście decyzja w tej sprawie należy do Ministerstwa Zdrowia - tłumaczy prof. Rękas.

Jak dodaje, do rozstrzygnięcia faktycznie pozostaje natomiast kwestia formalna dotycząca uprawnień optometrystów do wydawania zleceń "na NFZ" na szkła korekcyjne i soczewki. W tym celu potrzebna jest zmiana w rozporządzeniu Ministra Zdrowia: wpisanie uprawnień do wydawania tych wyrobów medycznych okulistycznych w ramach świadczeń gwarantowanych także dla optometrystów. Obecnie mogą je wydawać tylko lekarze okuliści.

- Wspólnie z ministerstwem i przy konsultacjach ze środowiskiem optometrystów kreowaliśmy obowiązujące już rozporządzenie o innych zawodach, które opisuje czynności zawodowe, uprawnienia optometrystów. Wpisano tam wydawanie zleceń na wyroby medyczne. To uprawnienie nie dotyczy jednak świadczeń gwarantowanych. I bardzo dobrze, że tę kwestię Agencja dostrzegła - zaznacza prof. Marek Rękas.

Zgadza się natomiast opinią przywołaną w rekomendacji AOTMiT, że nadanie uprawnień optometrystom do wydawania zleceń "na NFZ" na wszystkie wyroby medyczne okulistyczne może doprowadzić do kreowania dużych wydatków w publicznej ochronie zdrowia.

Jak tłumaczy, chodzi tu przede wszystkim o wyroby, których zastosowanie nie opiera się w dostatecznym stopniu na wiedzy opartej na faktach (EBM). - Takie wyroby to np. okulary lornetkowe, lupy dla słabowidzących, filtry krawędziowe. Wyroby służące rehabilitacji osób słabowidzących - mówi prof. Marek Rękas.

Co ma zawierać świadczenie "porada optometrysty"

W KOŚZ konsultant krajowy w ramach porady/wizyty u optometrysty przewidział poradę okularową, która obejmuje badanie przedniego i tylnego odcinka oka, badanie dna oka, dobór okularów, soczewek kontaktowych i pomocy okulistycznych.

- Z punktu widzenia profilaktyki w tej poradzie najważniejsze jest badanie przedniego i tylnego odcinka oka. W razie wykrycia niepokojących zmian, podejrzenia choroby oczu taka porada daje podstawę do skierowania pacjenta do okulisty. Dobór szkieł okularowych czy soczewek to natomiast ten element porady, który ma umożliwić pacjentom uzyskanie okularów „na NFZ” już u optometrysty, co ma ograniczyć kolejki do okulistów w AOS - podkreśla prof. Marek Rękas.

Konsultant krajowy w ramach świadczenia gwrantowanego  zaproponował dwa rodzaje porady optometrysty: podstawową i kontrolną. Porada podstawowa, pełna polega na badaniu wzroku i oka. - Jeśli optometrysta stwierdzi tylko wadę wzroku, pacjent wyjdzie z gabinetu z receptą na okulary. Jeśli poweźmie podejrzenie choroby oczu, wyda pacjentowi skierowanie do okulisty - tłumaczy konsultant.

Porada kontrolna u optometrysty będzie dotyczyła natomiast pacjentów wymagających sprawdzenia stanu zdrowia już po wykryciu choroby oczu. Np. w przypadku jaskry obejmie systematyczną, zalecaną co 2 miesiące kontrolę ciśnienia. W ramach porady kontrolnej optometrysta miałby też m.in. możliwość sprawdzenia, jak pacjent widzi w dobranych okularach, także przeprowadzenia rozmowy edukacyjnej nt. używania przepisanych soczewek kontaktowych.

Materiał chroniony prawem autorskim - zasady przedruków określa regulamin.