Pielęgniarki, dietetycy i logopedzi chcą decydować o szpitalnych posiłkach. Ponad 200 uwag do projektu

7 godziny temu 38

Projekt rozporządzenia zakłada, że o diecie pacjenta w szpitalu decyduje lekarz, a konsultacja z dietetykiem jest fakultatywna
Powyższy zapis wywołał sprzeciw pielęgniarek, dietetyków i logopedów, którzy wskazują na marginalizowanie ich realnej roli w opiece nad pacjentem
NRPiP podkreśla, że pielęgniarki na co dzień monitorują tolerancję posiłków, ryzyko niedożywienia i oceniają stan odżywienia, a pominięcie ich w przepisach osłabia interdyscyplinarne leczenie
Organizacje dietetyczne i osoby prywatne postulują, by dietetyk współdecydował o diecie i był obligatoryjnie zatrudniany w szpitalach

Znamy uwagi do projektu

Z końcem tego roku "Dobry posiłek w szpitalu" ma zniknąć jako pilotaż w wybranych szpitalach. Jednolite standardy żywienia mają pojawić się we wszystkich placówkach szpitalnych, choć sam program nie będzie dokładnym odzwierciedleniem pilotażu.

Na stronie Rządowego Centrum Legislacji właśnie opublikowano raport konsultacji publicznych i opiniowania projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego żywienia w podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju świadczenia szpitalne.

Pojawiło się ponad 200 uwag, pochodzących od kilkudziesięciu instytucji, organizacji pozarządowych oraz osób prywatnych.

Projekt rozporządzenia o standardach żywienia w szpitalach jest oceniany jako potrzebny, jednak budzi niemałe kontrowersje – zwłaszcza w kwestiach organizacyjnych i finansowych. Do MZ wpłynęło wiele uwag odnoszących się do paragrafu 3. rozporządzenia, który wskazuje kto ma decydować o tym, co pacjent będzie jadł podczas hospitalizacji:

§ 3. 1. Lekarz decyduje o rodzaju stosowanej diety, czasie jej trwania oraz zalecanych indywidualnych modyfikacjach, uwzględniając:

1) potrzeby pacjenta;

2) ocenę stanu odżywienia pacjenta, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 31d ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 146, z późn. zm.2)) dotyczących świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego, jeżeli była przeprowadzona;

3) wymogi kulturowe, przekonania religijne, wyznanie lub światopogląd pacjenta, w przypadku poinformowania o nich lekarza przez pacjenta, jeżeli nie sprzeciwia się temu stan zdrowia pacjenta.

2. Dokonanie czynności, o których mowa w ust. 1, może być poprzedzone konsultacją lekarza z dietetykiem w rozumieniu lp. 2 załącznika do ustawy z dnia 17 sierpnia 2023 r. o niektórych zawodach medycznych (Dz. U. poz. 1972, z 2024 r. poz. 1897 oraz z 2025 r. poz. 637), zwanego dalej ,,dietetykiem”.

Decydować chcą pielęgniarki, dietetycy i… logopedzi

Uwagi do projektu rozporządzenia zgłosiła m.in. Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych, wskazując, że zaproponowany § 3 w sposób nieuzasadniony koncentruje kompetencje decyzyjne wyłącznie po stronie lekarza.

Samorząd pielęgniarek zwracał uwagę, że to pielęgniarki w praktyce klinicznej monitorują przyjmowanie posiłków, tolerancję diety, występowanie nudności, wymiotów, ryzyko aspiracji czy niedożywienia, a także wykonują - obok dietetyków i lekarzy - przesiewową ocenę stanu odżywienia pacjentów.

W ocenie NRPiP pominięcie pielęgniarek w przepisie regulującym organizację żywienia nie odzwierciedla rzeczywistego modelu opieki szpitalnej i osłabia interdyscyplinarne podejście do leczenia pacjenta.

Ministerstwo Zdrowia nie uwzględniło tej uwagi. W odpowiedzi podkreślono, że w projekcie celowo zaakcentowano rolę lekarza i dietetyka w procesie doboru diety dla pacjenta. Resort wskazał, że lekarz - jako osoba odpowiedzialna za proces leczenia - decyduje o rodzaju stosowanej diety, czasie jej trwania oraz ewentualnych modyfikacjach, natomiast dietetyk został wskazany jako możliwe wsparcie dla lekarza w doborze odpowiedniej diety. Ministerstwo zaznaczyło jednocześnie, że udział innych zawodów medycznych, w tym pielęgniarek, wynika z organizacji pracy w podmiotach leczniczych oraz obowiązujących przepisów, a nie z zapisów rozporządzenia.

Obszerny blok uwag dotyczył pozycji dietetyka w szpitalu. Stanowiska w tej sprawie przedstawiły m.in.:

Polski Związek Zawodowy Dietetyków,
Polskie Towarzystwo Dietetyki,
Polskie Towarzystwo Żywienia Klinicznego,

a także liczne osoby prywatne, w tym dietetycy pracujący w szpitalach.

Wszystkie te podmioty wskazywały, że projekt rozporządzenia sprowadza dietetyka do roli pomocniczej, ograniczonej do układania jadłospisów i fakultatywnych konsultacji, mimo że zgodnie z ustawą o niektórych zawodach medycznych dietetyk jest samodzielnym zawodem medycznym, odpowiedzialnym m.in. za ocenę stanu odżywienia, planowanie i monitorowanie dietoterapii.

Stąd 0rganizacje dietetyczne postulowały:

zmianę § 3 tak, aby to dietetyk - w porozumieniu z lekarzem - decydował o rodzaju diety i jej modyfikacjach,
wprowadzenie obowiązku zatrudniania dietetyków w szpitalach,
określenie minimalnych norm zatrudnienia (najczęściej wskazywano 1 etat na 50 łóżek),
zapewnienie ciągłości zatrudnienia po zakończeniu pilotażu "Dobry posiłek w szpitalu".

W dokumentach podkreślano, że brak takich zapisów grozi masową likwidacją etatów dietetycznych, pozornością wdrażania standardów oraz powrotem do problemów wcześniej wskazywanych przez NIK i sanepid.

Analogiczne argumenty pojawiały się w licznych uwagach zgłaszanych przez osoby prywatne, które wskazywały, że bez konsultacji dietetycznych standard żywienia stanie się jedynie „papierowym obowiązkiem”.

Ministerstwo Zdrowia nie uwzględniło postulatów dotyczących wprowadzenia obowiązkowej obecności dietetyków w szpitalach. W odpowiedziach na uwagi podkreślano, że rozporządzenie nie reguluje kwestii zatrudnienia ani finansowania personelu, a ewentualny obowiązek zatrudniania dietetyków wymagałby odrębnych zmian ustawowych. Resort wskazywał również, że obecne przepisy przewidują możliwość konsultacji z dietetykiem, przy zachowaniu odpowiedzialności lekarza za proces leczenia.

Resort argumentował, że projekt nie zabrania zatrudniania dietetyków, lecz nie może narzucać tego obowiązku w akcie wykonawczym.

Logopedzi odpowiedzialni za dietę pacjenta?

Interesującą propozycję uzupełnienia projektu przedstawiło Polskie Towarzystwo Logopedii Klinicznej, reprezentowane przez jego prezes, prof. Wiolettę Pawlukowską. Logopedzi zaproponowali uzupełnienie § 3 o zapis, zgodnie z którym lekarz decyduje o rodzaju diety po uzyskaniu oceny połykania wykonanej przez logopedę. W uzasadnieniu wskazano, że:

zaburzenia połykania (dysfagia) dotyczą znacznej części pacjentów neurologicznych, geriatrycznych i po intensywnej terapii,
niewłaściwie dobrana konsystencja diety zwiększa ryzyko aspiracyjnego zapalenia płuc i zgonu,
logopedzi na świecie są standardowym elementem zespołów zajmujących się żywieniem pacjentów z dysfagią,
skuteczna modyfikacja diety nie jest możliwa bez wcześniejszej specjalistycznej oceny połykania.

Ministerstwo Zdrowia częściowo uwzględniło propozycję Polskiego Towarzystwa Logopedii Klinicznej, dodając zapis w rozporządzeniu, zgodnie z którym lekarz uwzględnia ocenę połykania wykonaną przez logopedę, jeśli została przeprowadzona.

W odpowiedzi na pozostałe postulaty ministerstwo nie odniosło się merytorycznie do roli logopedów w opiece nad pacjentami z dysfagią.