Jak wmieszać się w literaturę? O budowaniu wspólnoty poprzez słowo i teatr

Jak wmieszać się w literaturę Hałas. /fot. Tomasz Kucharczyk

Teatr Powszechny im. Jana Kochanowskiego w Radomiu od września do grudnia 2025 zrealizował cykl czytań performatywnych współczesnej prozy „Jak wmieszać się w literaturę?”. Projekt został dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu PROMOCJA CZYTELNICTWA 2025 oraz Gminy Miasta Radom. Miał na celu upowszechnianie współczesnej literatury, głównie wśród osób o utrudnionym dostępie do oferty kulturalnej.

Projekt zakładał, że literatura może stać się żywym doświadczeniem scenicznym, a czytanie – wspólnotowym wydarzeniem. Jego istotą były czytania performatywne adaptacji prozy, realizowane z udziałem aktorów-amatorów oraz aktorów Teatru Powszechnego. Taki model pracy sprzyjał integracji międzypokoleniowej, rozwijaniu kompetencji kulturowych uczestników oraz budowaniu relacji pomiędzy widzem a teatrem.

Realizacji zadania przyświecały cele związane z promocją współczesnej literatury polskiej, rozwijaniem krytycznego odbioru tekstu, inspirowaniem postaw twórczych. Projekt miał również wymiar edukacyjny i społeczny – zwiększał kompetencje kulturowe oraz stwarzał bezpieczną przestrzeń rozmowy o sprawach trudnych i często marginalizowanych.

Jednym z ważniejszych elementów projektu była obecność aktorów-amatorów – osób w różnym wieku, które przyjęły zaproszenie Teatru do udziału w zadaniu. Uczestnicy, bez doświadczenia scenicznego,  z zaangażowaniem pracowali nad tekstem i zdecydowali się wystąpić na scenie. Ich obecność dodawała czytaniom autentyczności, a literatura – czytana przez ludzi o różnych biografiach i wrażliwościach – stawała się bliższa i bardziej poruszająca.

Opiekę reżyserską nad całym cyklem sprawował Michał Pabian – dramaturg, który pracował z grupą nad interpretacją tekstu, technikami aktorskimi i sposobami wyrażania emocji. Każde czytanie było zakończone rozmową z publicznością. Wszystkie teksty poruszały ważne i bieżące tematy, które nas dotyczą, m.in.:

Ważnym dopełnieniem czytań była możliwość zakupu książek autorów prezentowanych podczas spotkań, co wzmacniało praktyczny wymiar promocji czytelnictwa. 

Arek Kowalik Dźwięki ptaków 

Pierwsze czytanie otworzyło cykl w tonie pozornie lekkim, ale znaczeniowo bardzo pojemnym. Dźwięki ptaków to zbiór opowieści o współczesnym zagubieniu, samotności i potrzebie bliskości, opowiedzianych z ironią i czułością. W czytaniu wzięli udział aktorzy Teatru oraz aktorzy-amatorzy, a wyjątkowym elementem spotkania była obecność autora, który włączył się w rozmowę z publicznością. Dyskusja dotyczyła doświadczeń codzienności, presji sukcesu, poczucia niespełnienia oraz relacji międzyludzkich we współczesnym świecie. 

Mateusz Pakuła Jak nie zabiłem swojego ojca i jak bardzo tego żałuję

Drugie czytanie było jednym z najbardziej poruszających wydarzeń całego cyklu. Tekst M. Pakuły, opowiadający o umieraniu ojca, bezradności wobec systemu opieki zdrowotnej i rodzinnych emocjach w sytuacji granicznej, wywołał silne reakcje widowni. W interpretacji aktorów Teatru oraz aktorów-amatorów tekst zabrzmiał wyjątkowo szczerze i bezpośrednio. Rozmowa po czytaniu dotyczyła: choroby, cierpienia, pomocy psychologicznej pacjentom onkologicznym i ich rodzinom, prawa do godnej śmierci, odpowiedzialności bliskich oraz emocjonalnych kosztów opieki. Spotkanie, w którym udział brała także psychoonkolożka, miało charakter refleksyjny i poruszający.

Małgorzata Halber Hałas

Czytanie Hałasu skoncentrowało się na doświadczeniu życia w świecie nadmiaru bodźców, informacji i presji ciągłej dostępności. Tekst okazał się niezwykle bliski odbiorcom – wielu widzów odnajdywało w nim własne doświadczenia zmęczenia, rozproszenia i potrzeby wyciszenia. Spotkanie po czytaniu, z udziałem psycholożki i terapeutki, przerodziło się w rozmowę o kondycji psychicznej, mediach społecznościowych i poszukiwaniu równowagi. 

Marcin Wicha, Agnieszka Rayss Kamionek

Ostatnie spotkanie miało charakter bardziej refleksyjny. Kamionek był poetycką opowieścią o miejscu, pamięci i przemijaniu. Czytanie zwracało uwagę na detale codzienności i ślady historii, które często pozostają niezauważone.

Późniejsza rozmowa dotyczyła tożsamości lokalnej, relacji z przestrzenią miasta oraz odpowiedzialności za pamięć. 

Projekt „Jak wmieszać się w literaturę?” stał się ważnym elementem oferty kulturalnej Radomia, odpowiadając na realne potrzeby mieszkańców w zakresie dostępu do wartościowych, bezpłatnych wydarzeń. Dla Teatru Powszechnego był także okazją do dotarcia do nowych grup odbiorców i budowania długofalowych relacji z publicznością. 

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury oraz Gminy Miasta Radom.