HIV przyspiesza w Polsce. A skuteczna profilaktyka wciąż poza zasięgiem wielu osób

2 tygodni temu 25

W Polsce jest około 30 tys. osób zakażonych HIV
Do listopada zarejestrowano w naszym kraju 2 359 nowych zakażeń
Od 2017 r. w Polsce dostępny jest PrEP (profilaktyka przed ekspozycyjna) – lek w formie tabletek, który zmniejsza ryzyko zakażenia HIV. Nie jest on jednak refundowany
Wprowadzenie refundacji PrEP w krajach Europy Zachodniej wskazało znaczący spadek nowych zakażeń, szczególnie wśród mężczyzn - mówi dr Magdalena Ankiersztejn-Bartczak, prezeska zarządu Fundacji Edukacji Społecznej

Z roku na rok więcej zakażeń HIV

1 grudnia obchodzony jest Światowy Dzień Walki z AIDS – Zespołu Nabytego Niedoboru Odporności. W tym roku minęło dokładnie 40 lat, kiedy to w 1985 roku zdiagnozowano HIV u pierwszego pacjenta w Polsce. Rok później odnotowano w Polsce oficjalnie pierwszy przypadek rozwinięcia się AIDS u osoby z HIV.

Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego, w Polsce jest około 30 tys. osób zakażonych HIV. Specjaliści zajmujący się tym problemem uważają jednak, że realnie jest ich nawet dwa razy więcej, a niedoszacowanie wynika z tego, że część zakażonych nie zdecydowała się nigdy na test w kierunku wirusa. W 2024 roku w Polsce zarejestrowano 2 257 nowych zakażeń HIV i 185 przypadków AIDS. Do końca roku został miesiąc, a zarejestrowanych przypadków nowych zakażeń HIV jest już 2 359, czyli o 102 więcej niż w całym poprzednim roku.

Czy Polska będzie refundować PrEP?

Od 2017 r. w Polsce dostępny jest PrEP (profilaktyka przed ekspozycyjna) – lek w formie tabletek, który zmniejsza ryzyko zakażenia HIV. Badanie Brytyjskiej Agencji Bezpieczeństwa Zdrowia (UKHSA) nad jego skutecznością, którego wyniki opublikowano w Lancet, wskazuje, że PrEP zmniejsza ryzyko zakażenia HIV o około 86 proc. Dotychczasowe badania kliniczne wykazywały skuteczność na poziomie 99 proc.

Na najbliższym posiedzeniu Parlamentarnego Zespołu ds. Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS, które zaplanowano na 7 stycznia 2026 roku, jednym z tematów dyskusji będzie status prac nad wprowadzeniem PrEP do refundacji. W Biuletynie Informacji Publicznej Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nie widnieje wniosek refundacyjny dla któregokolwiek produktu, dostępnego na polskim rynku (stan na 25.11.2025).

- Wprowadzenie refundacji PrEP w krajach Europy Zachodniej wskazało znaczący spadek nowych zakażeń, szczególnie wśród mężczyzn. W Polsce trzeba zapłacić za wizytę, badania i leki, co powoduje, że tylko nieliczne osoby na to stać. Od lat widzimy stały wzrost HIV w Polsce oraz znikome środki przeznaczane na profilaktykę. Bez skojarzonej profilaktyki, w tym edukacji, różnych form testowania - również testów domowych, zachęcania do używania prezerwatyw, wprowadzeniu PrEP-u, HIV będzie dalej zbierał swoje żniwo. A od 40 lat wiemy jak się przenosi i mamy na niego skuteczne metody – mówi dr n. społ. Magdalena Ankiersztejn-Bartczak, prezeska zarządu Fundacja Edukacji Społecznej.

Dostępność PrEP - tylko na receptę

Choć PrEP jest dostępny od 2017 roku, lekarze rodzinni mogą go przepisywać pacjentom od 19 września 2024 roku. Otrzymanie recepty na PrEP w Polsce wiąże się z wizytą u lekarza, gdzie weryfikowana jest możliwość przepisania PrEP, zgodnie z następującymi wytycznymi:

wykluczenie zakażenia HIV (brak objawów świeżego zakażenia, brak istotnej ekspozycji w ciągu ostatniego miesiąca, ujemny wynik testu anty-HIV/p24 z ostatniego tygodnia – badanie nie powinno być anonimowe, chyba że lekarz może zidentyfikować pacjenta),
oznaczenie stężenia kreatyniny w surowicy,
przeprowadzenie diagnostyki zakażenia HBV

Lekarz rodzinny w Polsce może aktualnie zlecać test na HIV. Pojawia się więc pytanie o to, ile testów na HIV zostało wykonanych na podstawie skierowania od lekarza rodzinnego po wejściu w życie tej zmiany.

- Takie dane nie są jeszcze publiczne. Lekarze POZ powinni przejść przede wszystkim szkolenie dotyczące HIV i innych chorób przenoszonych drogą płciową. Krajowe Centrum ds. AIDS przygotowało dla nich materiały. Brak wiedzy komu i dlaczego takie badanie należy wykonać jest powodem ciągle bardzo wysokiej liczby osób z późno wykrytym zakażeniem w Polsce - mówi dr Ankiersztejn-Bartczak.