E-awizacja nadchodzi: projekt UD339 odmieni życie kierowców - nowe opłaty staną się faktem

rozwiń >

Gigantyczny problem kierowców na wschodniej granicy Polski

Każdy, kto choć raz obserwował sytuację na polskich przejściach granicznych, zwłaszcza tych zlokalizowanych na granicy z Ukrainą, doskonale wie, jak dramatycznie wygląda rzeczywistość kierowców pojazdów ciężarowych. Wielokilometrowe kolejki TIR-ów, wielogodzinne oczekiwanie na odprawę graniczną oraz narastająca frustracja przewoźników to codzienność, która generuje ogromne straty finansowe dla całej branży transportowej.

Problem kolejek na przejściach granicznych nie jest zjawiskiem nowym, jednak w ostatnich latach nabrał on szczególnie dramatycznego wymiaru. Wybuch wojny w Ukrainie i związany z tym gwałtowny wzrost obrotu towarowego między Polską a naszym wschodnim sąsiadem sprawił, że przepustowość przejść granicznych stała się absolutnie niewystarczająca. Transport pomocy humanitarnej, elementów infrastruktury krytycznej, paliw czy uzbrojenia wymaga sprawnego funkcjonowania łańcuchów dostaw, a tymczasem kierowcy tracą bezcenne godziny w bezczynnym oczekiwaniu.

Krajowa Administracja Skarbowa od miesięcy otrzymuje sygnały alarmowe zarówno od środowiska przewoźników, jak i od samorządów gmin przygranicznych. Zrzeszenie Międzynarodowych Przewoźników Drogowych w Polsce wielokrotnie wskazywało na dramatycznie długi czas oczekiwania na przekroczenie wschodniej granicy, szczególnie na przejściach z Ukrainą. Dane są bezlitosne – dzienna strata dla przewoźnika drogowego związana z przestojem pojazdu ciężarowego na granicy to koszt rzędu 300 euro. W skali miesiąca czy roku te kwoty osiągają astronomiczne wartości, które realnie zagrażają rentowności wielu firm transportowych.

Czym jest tajemnicza e-awizacja i co oznacza dla transportu międzynarodowego?

Odpowiedzią na narastający kryzys na przejściach granicznych ma być projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo celne oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej, oznaczony roboczym numerem UD339. Kluczowym elementem projektowanej regulacji jest wprowadzenie obowiązkowej rezerwacji terminu odprawy granicznej dla pojazdów ciężarowych o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 7,5 tony na wybranych drogowych przejściach granicznych Rzeczypospolitej Polskiej.

Usługa e-awizacji to nic innego jak cyfrowy system rezerwacji miejsca w kolejce i terminu przekroczenia granicy państwowej. Przewoźnicy będą mogli z wyprzedzeniem zaplanować moment przyjazdu na przejście graniczne, co pozwoli na znacznie lepsze zarządzanie przepływem pojazdów ciężarowych. System ma działać w ramach Platformy Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych, znanej jako PUESC, lub z wykorzystaniem dedykowanej aplikacji mobilnej.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Warto podkreślić, że usługa e-awizacji w swojej fakultatywnej formie funkcjonuje już obecnie. Problem polega jednak na tym, że jej dobrowolny charakter sprawia, że tylko niewielka część przewoźników z niej korzysta. Jak wynika z analiz przeprowadzonych przez Krajową Administrację Skarbową, około 80 procent transportów realizowanych przez przejścia graniczne wykonują przewoźnicy zagraniczni realizujący przewozy tranzytowe spoza Polski. Kierowcy ci zazwyczaj nie posiadają konta na platformie PUESC, co w praktyce uniemożliwia im korzystanie z dotychczasowego systemu awizacji.

Mechanizm działania nowego systemu rezerwacji odprawy - będzie nowa opłata na przejściach granicznych!

Projektowane przepisy zakładają, że każdorazowy wjazd pojazdu o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 7,5 tony na drogowe przejście graniczne będzie musiał być poprzedzony czynnością rezerwacji miejsca w kolejce. Pojazd musi być zarejestrowany w systemie informatycznym lub w aplikacji mobilnej, co stanowi podstawę do dopuszczenia go do strefy oczekiwania przed przejściem granicznym.

Projektodawcy przewidzieli również sytuacje wyjątkowe, w których pojazd może zostać zwolniony z obowiązku korzystania z e-awizacji. Dotyczy to przypadków związanych z ochroną porządku publicznego, bezpieczeństwa państwa lub zdrowia publicznego. W sytuacji, gdy pojazd nie skorzysta z usługi e-awizacji lub skorzysta z niej w nieprawidłowy sposób, właściwe miejscowo organy Policji lub Straży Granicznej będą miały prawo skierować taki pojazd do rezerwacji miejsca w kolejce.

Korzyści dla kierowców, branży transportowej i bezpieczeństwa publicznego - ustaną kolejki TIR-ów

Wprowadzenie obowiązkowej e-awizacji ma przynieść szereg wymiernych korzyści, które wykraczają daleko poza samą kwestię skrócenia czasu oczekiwania na odprawę graniczną. Przede wszystkim system ten ma wyeliminować wielogodzinne kolejki samochodów ciężarowych przed przejściami granicznymi, co bezpośrednio przełoży się na ograniczenie strat finansowych ponoszonych przez przewoźników.

Aspekt bezpieczeństwa na drogach dojazdowych do przejść granicznych jest równie istotny. Wielokilometrowe sznury TIR-ów stanowią poważne zagrożenie dla innych użytkowników dróg oraz dla mieszkańców gmin przygranicznych. Ciężarówki parkujące na poboczach, blokujące jezdnie i utrudniające normalny ruch drogowy to problem, który dotyka całe społeczności lokalne. Uporządkowanie ruchu pojazdów ciężarowych poprzez system rezerwacji ma znacząco poprawić tę sytuację.

Kolejną korzyścią jest możliwość lepszego planowania łańcucha dostaw przez firmy realizujące przewozy towarów w ruchu międzynarodowym. Znając z góry termin przekroczenia granicy, przedsiębiorstwa transportowe będą mogły precyzyjniej planować harmonogramy dostaw, co zminimalizuje ryzyko strat związanych z opóźnieniami. To szczególnie istotne w przypadku transportu towarów wrażliwych na czas dostawy, takich jak produkty spożywcze czy towary wymagające specjalnych warunków przechowywania.

Cyfryzacja procesów związanych z odprawą graniczną przyczyni się również do dalszej poprawy efektywności pracy służb granicznych i Służby Celno-Skarbowej. Automatyzacja części procedur pozwoli funkcjonariuszom skupić się na zadaniach wymagających bezpośredniej interwencji, co powinno przełożyć się na sprawniejszą obsługę ruchu towarowego.

Doświadczenia z krajów bałtyckich jako punkt odniesienia

Polska nie jest pionierem we wdrażaniu systemów obowiązkowej rezerwacji terminów odprawy granicznej. Podobne rozwiązania funkcjonują już w Estonii i na Litwie, gdzie przyniosły wymierne i pozytywne rezultaty. Doświadczenia tych krajów pokazują, że konsekwentne wdrożenie systemu e-awizacji skutecznie eliminuje kolejki w ruchu granicznym.

Estońskie i litewskie doświadczenia dowodzą również, że po początkowym okresie adaptacji firmy transportowe szybko przystosowują się do nowych zasad. System rezerwacji staje się naturalnym elementem planowania przewozów, a kierowcy doceniają możliwość uniknięcia wielogodzinnego oczekiwania w niepewności. Przewidywalność procesu przekraczania granicy okazuje się wartością nie do przecenienia dla przedsiębiorstw działających w branży transportu międzynarodowego.

Warto zauważyć, że kraje bałtyckie wdrożyły swoje systemy w nieco innych uwarunkowaniach geopolitycznych i gospodarczych. Polska, będąca kluczowym hubem tranzytowym dla ruchu towarowego między Unią Europejską a Ukrainą, stoi przed znacznie większym wyzwaniem logistycznym. Dlatego też projektowane rozwiązania muszą być dostosowane do specyfiki polskich przejść granicznych i skali ruchu, który przez nie przechodzi.

Perspektywa powojennej odbudowy Ukrainy

Projektodawcy ustawy wyraźnie wskazują na konieczność przygotowania infrastruktury granicznej na wyzwania, które nadejdą po zakończeniu wojny w Ukrainie. Odbudowa tego kraju będzie wymagała gigantycznych nakładów materiałowych, co z pewnością przyczyni się do dalszego, znacznego zwiększenia obrotu towarowego między Polską i innymi krajami Unii Europejskiej a Ukrainą.

Można się spodziewać, że po ustaniu działań wojennych ruch pojazdów ciężarowych na polsko-ukraińskiej granicy wzrośnie do poziomów dotychczas niespotykanych. Transport materiałów budowlanych, maszyn, urządzeń przemysłowych i wszelkiego rodzaju towarów niezbędnych do odbudowy będzie generował ogromne zapotrzebowanie na sprawną obsługę celną. Bez wdrożenia nowoczesnych rozwiązań organizacyjnych i technicznych polskie przejścia graniczne mogą stać się wąskim gardłem hamującym proces rekonstrukcji Ukrainy.

W tym kontekście obowiązkowa e-awizacja jawi się nie tylko jako odpowiedź na bieżące problemy, ale również jako strategiczna inwestycja w przyszłość. Sprawnie działający system rezerwacji terminów odprawy pozwoli Polsce odegrać kluczową rolę w logistycznym wsparciu odbudowy Ukrainy, co może przynieść wymierne korzyści gospodarcze dla polskiej branży transportowej i całej gospodarki.

Harmonogram prac legislacyjnych i termin wdrożenia

Zgodnie z informacjami opublikowanymi przez Ministerstwo Finansów i Gospodarki, projekt ustawy UD339 ma zostać przyjęty przez Radę Ministrów w pierwszym lub drugim kwartale 2026 roku. To oznacza, że przed nami jeszcze kilkumiesięczny proces legislacyjny, obejmujący konsultacje publiczne, prace komisji sejmowych i senackich oraz finalnie podpis Prezydenta.

Organem odpowiedzialnym za opracowanie projektu jest Ministerstwo Finansów i Gospodarki, a bezpośredni nadzór nad pracami sprawuje Zbigniew Stawicki, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów i Zastępca Szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Szczegółowe przepisy wykonawcze, w tym wykaz przejść granicznych objętych obowiązkową e-awizacją, zostaną określone w rozporządzeniach wydanych na podstawie znowelizowanej ustawy Prawo celne.

Branża transportowa z niecierpliwością oczekuje na ostateczny kształt regulacji, licząc na to, że nowe przepisy rzeczywiście przyniosą ulgę w codziennych zmaganiach z kolejkami na przejściach granicznych. Jednocześnie pojawiają się głosy domagające się odpowiednio długiego okresu przejściowego, który pozwoli przewoźnikom na dostosowanie się do nowych wymogów i przeszkolenie kierowców w zakresie obsługi systemu e-awizacji.