Dlaczego tak potężny huragan nosi nazwę uspokajającego zioła?

• Więcej najważniejszych informacji z Polski i ze świata znajdziesz na stronie głównej RMF24.pl.

Tak, wiemy - imię Melissa to nie to samo, co melisa lekarska. Słowo Melissa (pisane przez dwa "s") to imię żeńskie, pochodzące z greckiego słowa "mélissa" (pol. pszczoła), które z kolei wywodzi się ze słowa "meli", czyli miód. Melisa lekarska to z kolei roślina, która posiada właściwości uspokajające i zmniejszające stres. Chyba każdy z nas w życiu choć raz pił herbatę z melisy.

Nie zmienia to jednak faktu, że słysząc o huraganie Melissa, można się zastanowić, kto wymyślił takie "spokojne" imię dla tak potężnego, rekordowego i niszczycielskiego huraganu, który we wtorek uderzył w Jamajkę, miejscami powodując katastrofalne wręcz szkody.

By w ogóle odpowiedzieć na pytanie, skąd biorą się imiona huraganów, należy wyjaśnić kwestię dotyczącą klasyfikacji samych cyklonów tropikalnych. Występują one na całym świecie, ale wszędzie są inaczej określane. My skupimy się na Oceanie Atlantyckim, nad którym pieczę obserwacyjną pełni amerykańska agencja National Hurricane Center (NHC).

Pisząc o cyklonach tropikalnych na Atlantyku, używamy trzech różnych pojęć, które określają ich siłę - depresja tropikalna, burza tropikalna i huragan. Czym te terminy się różnią? W skrócie - o cyklonie tropikalnym na Atlantyku mówimy wtedy, kiedy układ niskiego ciśnienia, któremu towarzyszą burze, generuje wiatr ciągły o prędkości co najmniej 51 km/h. Taki cyklon tropikalny klasyfikuje się jako depresję tropikalną.

Jeśli depresja tropikalna wykazuje oznaki organizacji, co skutkuje wzrostem prędkości wiatru ciągłego, zmienia się jej klasyfikacja i od tej pory mamy do czynienia z burzą tropikalną (wtedy cyklonowi tropikalnemu nadawane jest imię z corocznej listy). Burza tropikalna to cyklon tropikalny, który generuje wiatr ciągły w przedziale 63-118 km/h.

Jeśli burza tropikalna przybiera na sile, to staje się huraganem i od tej pory siłę cyklonu tropikalnego określamy na podstawie opracowanej w 1971 r., a wdrożonej dwa lata później skali Saffira-Simpsona. To pięciostopniowa skala określająca siłę huraganu na podstawie wiatru - mamy zatem pierwszą, drugą, trzecią, czwartą i piątą kategorię. Im silniejszy wiatr ciągły (nie porywy), tym wyższa kategoria:

• huragan 1. kategorii w skali Saffira-Simpsona generuje wiatr ciągły w przedziale 119-153 km/h,
• huragan 2. kategorii w skali Saffira-Simpsona generuje wiatr ciągły w przedziale 154-177 km/h,
• huragan 3. kategorii w skali Saffira-Simpsona generuje wiatr ciągły w przedziale 178-208 km/h,
• huragan 4. kategorii w skali Saffira-Simpsona generuje wiatr ciągły w przedziale 209-251 km/h,
• huragan 5. kategorii w skali Saffira-Simpsona generuje wiatr ciągły o prędkości wyższej niż 252 km/h.

Skoro już wiemy, jak klasyfikujemy cyklony tropikalne na Atlantyku, wiemy, że imiona nadawane są dopiero burzom tropikalnym, możemy przejść do nazewnictwa. Na wstępie warto zadać sobie pytanie: dlaczego cyklonom tropikalnym nadawane są imiona? Odpowiedź jest prosta - by się nie pomylić.

Użycie krótkich, charakterystycznych nazw znacznie zmniejsza ryzyko nieporozumień, gdy na danym obszarze występują dwa lub więcej cyklony tropikalne. Dla przykładu: jeden huragan może powoli przemieszczać się nad wodami Zatoki Meksykańskiej, podczas gdy dokładnie w tym samym czasie inny huragan może szybko przesuwać się wzdłuż wybrzeża wschodniej części Stanów Zjednoczonych. Dawniej, kiedy jeszcze nie było internetu, dochodziło do sytuacji, że błędnie odbierano komunikaty nadawane przez stacje radiowe. Po prostu - jeden huragan mylono z drugim, przez co robił się ogromny problem.

Imiona cyklonom tropikalnym nadaje się od kilkuset lat. Początkowo otrzymywały one imiona świętych - jeśli cyklon tropikalny uderzył w dzień, w którym obchodzono imieniny Anny, to żywiołowi nadawano imię "Santa Ana" (jak temu z 26 lipca 1825 r., który uderzył w Portoryko). Inny przykład: huragany "San Felipe", które uderzyły w Portoryko 13 września (pierwszy w 1876 r., drugi - w 1928 r.). Jak łatwo się domyślić, 13 września obchodzone są imieniny Filipa.

W 1953 r. amerykańscy meteorolodzy zaczęli nadawać cyklonom tropikalnym wyłącznie imiona żeńskie. Wszystko zmieniło się w 1979 r., kiedy na Atalntyku i w Zatoce Meksykańskiej do imion żeńskich dodano męskie. Taki stan rzeczy utrzymuje się po dziś dzień.

Teraz, w XXI wieku, imion cyklonom tropikalnym występującym na Atlantyku nie nadają amerykańscy meteorolodzy, a eksperci z regionalnego komitetu Światowej Organizacji Meteorologicznej. Aktualnie obowiązuje sześć list, na których widnieje 21 alfabetycznie ułożonych imion (od A do W, bez Q, U, X, Y i Z).

Co istotne - obowiązuje cykl sześcioletni, co oznacza, że lista z imionami, z której skorzystano w 2024 r., pojawi się dopiero w 2030 r., tegorocznych imion będzie można użyć dopiero w 2031 r. itd. Jak wspomnieliśmy, od 1979 r. na listach występują zarówno imiona żeńskie, jak i męskie - w sposób naprzemienny.

Zobaczmy, jak to wygląda w praktyce: jeśli tegoroczną listę imion otworzyła Andrea (żeńskie), to drugi był Barry (męskie), potem Chantal (żeńskie), następnie Dexter (męskie) itd. Co istotne, jeśli tegoroczna lista imion zaczynała się od imienia żeńskiego, w 2026 r. będzie to imię męskie (Arthur, potem żeńska Bertha, następnie męski Cristobal, żeńska Dolly itd.). Listy imion obowiązujących do 2029 r. można znaleźć TUTAJ. 

Jeśli sezon huraganowy jest nader aktywny, powstanie ponad 21 cyklonów tropikalnych o sile co najmniej burzy tropikalnej i wyczerpie się standardowa lista imion, przygotowana jest lista uzupełniająca, z której korzysta się tak, jak ze standardowej, począwszy od imiona na literę A.

Wymyślając kolejne nazwy dla cyklonów tropikalnych, należy wziąć pod uwagę, że musi być ona krótka, łatwa do wymówienia i rozpoznawalna. Ponadto, aby odwzwierciedlić zasięg geograficzny cyklonów tropikalnych na Atlantyku i Karaibach, na liście zachowano równowagę nazw angielskich, francuskich i hiszpańskich. Listy imion są również zrównoważone pod względem płci; uwzględnia się też wrażliwość społeczną.

Imienia raz nadanego cyklonowi tropikalnemu nie można zmienić, stąd - co by nie mówić - groteskowa nazwa Melissa dla potężnego i niszczycielskiego huraganu 5. kategorii w skali Saffira-Simpsona, który we wtorek uderzył w Jamajkę.

Można mieć jednak pewność, że Melissa już nigdy na Atlantyku się nie pojawi, bowiem jeśli huragan poczyni ogromne szkody, doprowadzi do sporych strat w ludziach czy pobije szereg rekordów, Światowa Organizacja Meteorologiczna ma możliwość wykreślić dane imię z list tak, by już nigdy nie zostało użyte. To swoisty szacunek dla huraganu.

Począwszy od 1954 r., z list obowiązujących na Atlantyku wykreślono 99 imion. W 2024 r. taką decyzję podjęto w przypadku Beryl (huragan 5. kategorii, który na karaibskich wyspach doprowadził do katastrofalnych szkód, oszacowanych na ponad 9 mld dolarów; zginęły w sumie 73 osoby, a Beryl pobiła wiele rekordów), Helene (huragan 4. kategorii, który w USA doprowadził do katastrofalnych powodzi - zginęło ponad 250 osób, a szkody oszacowano na ponad 78 mld dolarów) i Miltona (huragan 5. kategorii, który uderzył we Florydę, zabijając w sumie 45 osób, z czego 42 w USA; wielokrotny rekordzista). Wiemy już, że w 2030 r. Beryl zastąpi Brianna, Helene - Holly, a Miltona - Miguel.

Możemy być pewni, że podobny los spotka Melissę, bowiem już teraz wiadomo, że był to historyczny huragan na Atlantyku - trzeci najsilniejszy pod względem najniższego ciśnienia w oku (892 hPa), drugi najsilniejszy pod względem prędkości wiatru (295 km/h), najsilniejszy, jaki kiedykolwiek uderzył w ląd i najpotężniejszy w historii Jamajki. Jak widać, rekordów jest wiele i Melissa - niestety - w pełni zasługuje, by na zawsze wykreślić ją z list. O tym, jakim imieniem zostanie zastąpiona, dowiemy się wiosną 2026 r.