Zegar klimatyczny tyka coraz głośniej. Pierwszy punkt krytyczny za nami

Rafy koralowe, będące domem dla jednej czwartej wszystkich morskich gatunków i podstawą egzystencji niemal miliarda ludzi, już przekroczyły tzw. termiczny punkt krytyczny. Ocieplenie klimatu, które osiągnęło już poziom około 1,4 stopnia Celsjusza powyżej epoki przedindustrialnej, powoduje gwałtowne zamieranie tych niezwykle wrażliwych ekosystemów.

Naukowcy ostrzegają, że jeśli temperatura nie zostanie obniżona do poziomu odpowiadającego wzrostowi o 1 stopień, większość raf koralowych na świecie może zniknąć bezpowrotnie. Przetrwać mogą jedynie nieliczne fragmenty, które będą wymagały wyjątkowej ochrony i troski.

Raport nie ogranicza się jednak tylko do dramatycznej sytuacji raf koralowych. Eksperci wskazują, że świat stoi na progu kolejnych, potencjalnie nieodwracalnych zmian. Wśród nich wymieniają topnienie pokryw lodowych na biegunach, zamieranie Amazonii - największego lasu deszczowego na Ziemi, a także możliwe załamanie cyrkulacji oceanicznych. Takie wydarzenia mogłyby doprowadzić do gwałtownych zmian klimatycznych, w tym surowszych zim w Europie czy spadków plonów na całym świecie.

Naukowcy podkreślają, że nawet niewielkie przekroczenie progu 1,5 stopnia Celsjusza oraz długość utrzymywania się podwyższonej temperatury mogą uruchomić lawinę nieodwracalnych procesów. To właśnie te tzw. punkty krytyczne mogą sprawić, że zmiany klimatyczne wymkną się spod kontroli, a ich skutki będą odczuwalne przez pokolenia.

W obliczu tych zagrożeń eksperci apelują do światowych przywódców o natychmiastowe i bezprecedensowe działania. Zbliżający się szczyt klimatyczny COP30 ma być kluczowym momentem, w którym zapadną decyzje mogące przesądzić o przyszłości planety. Naukowcy podkreślają, że konieczne są nie tylko ambitne cele, ale przede wszystkim odwaga polityczna i przywództwo, które pozwolą wdrożyć skuteczne rozwiązania.

Szybko zbliżamy się do wielu punktów krytycznych systemu Ziemi, które mogą radykalnie zmienić nasz świat, z katastrofalnymi konsekwencjami dla ludzi i przyrody - ostrzega prof. Tim Lenton z University of Exeter. To wymaga natychmiastowych i bezprecedensowych działań ze strony przywódców oraz decydentów na całym świecie - dodaje.

Mimo alarmujących prognoz, raport wskazuje również na pozytywne tendencje. W ostatnich latach obserwuje się dynamiczny rozwój zielonych technologii, takich jak fotowoltaika, energia wiatrowa czy pojazdy elektryczne. Eksperci podkreślają, że te innowacje mogą zapoczątkować tzw. pozytywne punkty krytyczne, prowadzące do samonapędzających się zmian korzystnych dla klimatu.

Kluczowe znaczenie ma ograniczenie emisji gazów cieplarnianych oraz rozwój technologii umożliwiających usuwanie dwutlenku węgla z atmosfery. Naukowcy wskazują także na potrzebę podejmowania decyzji politycznych w tzw. punktach superdźwigni, które mogą uruchomić kaskady pozytywnych zmian w wielu sektorach jednocześnie.

Raport zwraca uwagę, że obecne systemy polityczne i prawne nie są przygotowane na gwałtowne i nieodwracalne zmiany klimatyczne. Specjaliści podkreślają konieczność wdrażania innowacji w zarządzaniu oraz reformowania istniejących instytucji, aby skutecznie uwzględniać ryzyko klimatyczne w planowaniu adaptacji, politykach klimatycznych oraz mechanizmach odszkodowawczych.