Wspomnienie o Marianie Turskim. "Mędrzec, który podążał swoimi ścieżkami"

— Nie bądźcie obojętni, bo nawet się nie obejrzycie, jak na was, na waszych potomków, "jakiś Auschwitz", nagle spadnie z nieba — te słowa Mariana Turskiego, które wypowiedział podczas 75. rocznicy wyzwolenia obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau do dziś trudno zapomnieć. Autor tych słów przeżył Zagładę, a po wojnie skupił się na pracy historyka i dziennikarza. Orędownika dialogu polsko-żydowskiego dla "Faktu" wspominali dyrektorzy Muzeum Auschwitz i Muzeum Polin.

Wspomnienie o Marianie Turskim. "Potrafił znajdować najrozsądniejsze wyjście"

— Marian był człowiekiem, który w każdej złożonej sytuacji próbował znajdywać najrozsądniejsze rozwiązanie. Nie przyjmował zupełnie do wiadomości sytuacji bez wyjścia — mówił Piotr Cywiński, który od prawie dwóch dekad kieruje Muzeum Auschwitz.

Dodał: — Przy czym zawsze potrafił tak rozmawiać, by swego rozmówcę nakierować na jakieś rozwiązanie, nigdy nie narzucał, nie forsował wyników, ale wysłuchiwał i naprowadzał na ścieżki rozsądnych kompromisów.

Z kolei dyrektor Muzeum Polin Zygmunt Stępiński podkreślił, że znał Mariana Turskiego osobiście przez 60 lat. — Był mędrcem, który podążał często własnymi ścieżkami. Rozmowy z nim to była intelektualna uczta. Miało się po prostu wrażenie, że Marian wie wszystko. Ale nie było w nim pychy, pozostawał za to wierny swoim przekonaniom. Zastał świat straszny i okrutny, zostawił trochę lepszym. Jakże nielicznym się to udało — podkreślił.

"Marian, drobny i delikatny, był autorytetem dla najwybitniejszych ludzi"

Stępiński przypomniał, że "życie Mariana Turskiego — od wczesnego dzieciństwa przez cudem przetrwaną Zagładę, zaangażowanie w komunizm i nim rozczarowanie, wreszcie pracę dla i na rzecz społeczności żydowskiej w Polsce, budowanie porozumienia z Polakami i dążenie do pojednania z Niemcami — to wszystko był pewien proces, w którym każdy etap był po coś".

— Marian, człowiek drobny i delikatny (bardzo by się na te słowa oburzył!) został międzynarodowym autorytetem dla prezydentów, koronowanych głów i najwybitniejszych intelektualistów naszych czasów (z którymi utrzymywał kontakt i zupełnie pozaprotokolarne relacje) nie przez przypadek. Cechowała Go mądrość uczestnika, nie komentatora, choć potrafił też myśleć szeroko, bez narzucania własnej perspektywy. Umiał nie tylko wspaniale mówić, ale naprawdę z uwagą słuchał — wspominał Zygmunt Stępiński.

Dyrektor Muzeum Polin podkreślił, że "Turski zostawił po sobie wielką spuściznę intelektualną, zostawił muzeum, które pomagał stworzyć i któremu do ostatnich chwil poświęcał zaangażowanie, czas i energię". — Zostaliśmy osieroceni, ale dzięki niemu nigdy nie będziemy obojętni — podsumował.

Marian Turski i jego krótki życiorys

Marian Turski urodził się 26 czerwca 1926 r. w Druskiennikach w rodzinie polskich Żydów jako Mosze Turbowicz. Po wybuchu wojny wraz z rodziną znalazł się w getcie łódzkim. Członkowie jego rodziny zostali wywiezieni do Auschwitz. Przez długi czas ochraniali go przyjaciele z podziemnej organizacji Lewica Związkowa, do której należał. Został wywieziony dopiero w sierpniu 1944 r., jednym z ostatnich transportów do Auschwitz z łódzkiego getta.

W styczniu 1945 r. przeżył marsz śmierci do Buchenwaldu, a w kwietniu, gdy do obozu zbliżały się wojska amerykańskie — marsz do Theresienstadt. Tam, chory na tyfus, doczekał wyzwolenia.

Po zakończeniu wojny zamieszkał w Warszawie. Od 1945 r. działał w młodzieżowej organizacji PPR, a następnie pracował w wydziale prasy PZPR. W latach 1956–1957 był zastępcą redaktora naczelnego "Sztandaru Młodych". W 1957 r. został publicystą, a od 1958 r. pełnił funkcję kierownika działu historycznego tygodnika "Polityka".

27 stycznia 2020 r. podczas uroczystości z okazji 75. rocznicy wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau, powiedział głośne zdanie: "Auschwitz nie spadło z nieba". — Nie bądźcie obojętni, jeżeli widzicie kłamstwa historyczne. Nie bądźcie obojętni, kiedy widzicie, że przeszłość jest naciągana na poczet aktualnej polityki. Nie bądźcie obojętni, kiedy jakakolwiek mniejszość jest dyskryminowana — apelował.

Był mężem zmarłej w 2017 r. operatorki dźwięku Haliny Paszkowskiej-Turskiej. Ich córką jest flecistka Joanna Turska.

Źródło: Fakt, PAP

/5

Li Muzi/Xinhua/ZumaPress; Grzegorz Łyko/Fokusmedia; Marcin Banaszkiewicz/Fotonews; / Fakt.pl

Mariana Turskiego wspominali dyrektor Muzeum Auschwitz Piotr Cywiński i dyrektor Muzeum POLIN Zygmunt Stępiński (zdj. archiwalne).

/5

Beata Zawrzel/NurPhoto / Zuma Press

Marian Turski (zdj. archiwalne).