"Włóczędzy" Hao Jingfang: jedyna nadzieja w outsiderach

1 tydzień temu 13

Kolektywistyczne społeczeństwo Marsa, swoista republika inżynierów, żyje bez pieniędzy i własności prywatnej, za to w kulcie nauki, postępu i współdzielenia wiedzy.

„Włóczędzy” chińskiej pisarki Hao Jingfang to rzecz o porażkach i rozczarowaniach idealistów. Którzy – po raz kolejny – chcieliby dźwignąć ku niebu jednoczącą ludzkość Wieżę Babel. To ciekawe, że dostajemy taką prozę z Chin, a sami już od dawna niczego podobnego nie wytwarzamy.

Kiedy w 1974 r. Ursula K. Le Guin opublikowała powieść „Wydziedziczeni” (z ironicznym podtytułem „Niejednoznaczna utopia”), polityczna refleksja tej książki wyznaczała kres pewnej epoki. Właśnie odchodziła do przeszłości – gorzko i na kacu – era kontrkultury, w zimnowojennej retoryce Zachodu zaczynała zaś wybrzmiewać „kończąca historię” myśl, że nie ma alternatywy dla kapitalizmu, który wedle tej koncepcji, czyni ludzi wolnymi, silnymi i odpowiedzialnymi za siebie. Obóz komunistyczny, pogrążony w problemach i kryzysach, które w dużej mierze sam sobie stworzył, nie miał sensownej kontrpropozycji. Nawet Chiny Deng Xiaopinga wykonały gwałtowny zwrot od maoizmu ku gospodarce rynkowej.

„Wydziedziczeni” to filozoficzno -polityczny eksperyment myślowy – znakomity przykład tego, że dobra SF jest literaturą prawdziwie poszukującą. Mamy zatem dwa globy: planetę Urras i jej księżyc Annares. Na planecie króluje rozwinięty kapitalizm w rozmaitych odsłonach i ze wszystkimi swoimi wadami (skrajne nierówności, kult pieniądza, komercjalizacja, pogarda dla słabszych, osobliwa pruderia), na księżycu żyją zaś potomkowie rewolucjonistów-anarchistów, którzy stworzyli tam pozbawione władzy centralnej bezklasowe społeczeństwo swoją organizacją przypominające falanstery utopijnego socjalizmu albo kibuce. W tym świecie, zaprojektowanym również lingwistycznie (niektórych słów z dawnej ojczyzny Urras nie ma w słowniku), przychodzi na świat geniusz – fizyk Szewek. Co zrobi z człowiekiem tak nietuzinkowym kultura nastawiona na równościowy konformizm, pokorę, posłuszeństwo (także posłuszeństwo myśli) i brak rywalizacji? Czy może lepszym miejscem dla spożytkowania jego nieprzeciętnego talentu nie byłaby przypadkiem burżujska Urras?

Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A. Kup licencję