Wiedza kosztuje, a dokładnie ponad 111 mld złotych. Tyle wyniosą potrzeby oświatowe w 2026 roku

111 mld 512 mln zł wyniesie kwota potrzeb oświatowych w 2026 r., będzie wyższa o 8,9 mld zł, tj. o 8,6 proc. w stosunku do 2025 r. Tzw. standard A - kwota, jaką samorząd dostaje na jednego ucznia, wyniesie ok. 9752 zł - podało MEN w projekcie rozporządzenia ws. sposobu podziału kwoty potrzeb oświatowych 2026 r.

fot. im_coco / / Shutterstock

Projekt rozporządzenia ministra edukacji w sprawie sposobu podziału łącznej kwoty potrzeb oświatowych między jednostki samorządu terytorialnego w roku 2026, został skierowany do konsultacji publicznych.

Od 1 stycznia 2025 r. obowiązują nowe zasady finansowania samorządów. Zgodnie z reformą, głównym źródłem dochodów samorządów stały się dochody podatkowe, a subwencje z budżetu państwa mają charakter uzupełniający. Wprowadzono pojęcie "potrzeb finansowych jednostki samorządu terytorialnego", które są elementem kalkulacyjnym do ustalenia subwencji z budżetu państwa. Zgodnie z nowymi przepisami, potrzeby finansowe jednostek samorządu terytorialnego to suma potrzeb: wyrównawczych, oświatowych, rozwojowych, ekologicznych i uzupełniających.

Kwota potrzeb oświatowych ma być ustalana co do zasady analogicznie jak dotychczasowa subwencja oświatowa, czyli w oparciu o kwotę z roku poprzedniego z uwzględnieniem zmiany zakresu realizowanych zadań oświatowych. Przy obliczaniu kwoty potrzeb oświatowych oświatowej mają być brane pod uwagę dane z 15 czerwca roku poprzedzającego, czyli w przypadku obliczenia potrzeb oświatowych w 2026 r. z 15 czerwca 2025 r.

W Ocenie Środków Regulacji (OSR) do projektu rozporządzenia ministra edukacji ws. sposobu podziału kwoty potrzeb oświatowych w 2026 r. podano, że kwota potrzeb oświatowych w 2026 r. wyniesie 111 mld 512 mln zł i jest ona wyższa o 8,9 mld zł, tj. o 8,6 proc. w stosunku do kwoty potrzeb oświatowych na 2025 r. Łączna kwota potrzeb oświatowych w 2025 r. wynosi 102 mld 652 mln zł.

Kwota potrzeb oświatowych, podobnie jak subwencja oświatowa, jest dzielona między samorządy według algorytmu określanego co roku przez ministra edukacji. Punktem wyjścia w algorytmie jest tzw. standard A, czyli kwota, jaką samorząd dostaje na jednego ucznia. Standard ten obłożony jest systemem wag (mnożników), dzięki którym kwota na jednego ucznia zmienia się zależnie od typu i specyfiki szkoły, placówki lub potrzeb ucznia. Różnica polega m.in. na tym, że w nowym systemie do obliczania potrzeb oświatowych zostaną włączone wszystkie przedszkolaki, niezależnie od wieku.

Standard A w 2026 r. - jak podano w uzasadnieniu do projektu rozporządzenia - szacuje się, że wyniesie około 9752 zł. W stosunku do 2025 r., w którym finansowy standard A wynosi 9415 zł, wzrośnie on o około 3,6 proc., tj. o około 337 zł.

W stosunku do rozporządzenia ws. sposobu podziału potrzeb oświatowych w 2025 r. w projekcie na 2026 r. zaproponowano wprowadzenie wskaźników zwiększających i zmniejszających w zakresie liczby uczniów szkół, związane z tym, że zostaną wykorzystane dane z dnia 15 czerwca 2025 r. do kwoty na 2026 r. Zaproponowano też uwzględnianie danych średniookresowych do podziału łącznej kwoty potrzeb oświatowych.

Modyfikacji mają ulec wprowadzone w 2025 r. rozwiązania w zakresie finansowania uczniów z autyzmem i z niepełnosprawnością sprzężoną w zakresie oddziałów integracyjnych (finasowanie na podstawie liczby godzin wsparcia).

Zaproponowano wyłączenie z wagi P-95 dla dzieci spełniających obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego, poza przedszkolem, oddziałem przedszkolnym w szkole podstawowej lub inną formą wychowania przedszkolnego dzieci przyjętych do placówek wychowania przedszkolnego prowadzonych przez inny podmiot niż jednostka samorządu terytorialnego, a także wprowadzenie nowej wagi P-53 dla uczniów oddziałów o profilu mundurowym.

Inne zaproponowane w projekcie zmiany to: aktualizacja zawodów w wagach dotyczących szkół prowadzących kształcenie zawodowe i aktualizacja sposobu liczenia słuchaczy Branżowych Centrów Umiejętności (BCU), uwzględnienie dodatkowego finansowania z tytułu ujednolicenia pensum nauczycieli praktycznej nauki zawodu.

Zmianie ma ulec także finansowanie uczniów w edukacji domowej. Sposób finansowania uczniów realizujących obowiązek szkolny lub obowiązek nauki w algorytmie podziału łącznej kwoty potrzeb oświatowych jest zależny od udziału liczby uczniów w edukacji domowej w łącznej liczbie uczniów szkole. Dotychczas, gdy w danej szkole liczba uczniów w edukacji domowej do ogólnej liczby uczniów była niższa niż 30 proc. – liczba uczniów w edukacji domowej ponad 200 ucznia w danej szkole była mnożona przez 0,2 (zamiast 0,8); wyższa lub równa 30 proc. – liczba uczniów w edukacji domowej ponad 200 ucznia w danej szkole była mnożona przez 0,4 (zamiast 0,8). W projekcie proponuje się zmianę dotychczasowego limitu 200 uczniów, powyżej którego zmieniała się wysokość finansowania dla uczniów w edukacji domowej, na limit wynoszący 96 uczniów.

"Celem proponowanej zmiany jest zrównoważenie finansowania w odniesieniu do rzeczywistych kosztów funkcjonowania szkoły. W związku z tym wyższe wsparcie finansowe, według wskaźnika 0,8, będzie dotyczyć jedynie liczby uczniów do poziomu 96, co odpowiada maksymalnej liczbie uczniów w typowej małej szkole" - czytamy w uzasadnieniu do projektu.

Jak podano w OSR, szacuje się, że zmiany w zakresie uczniów niepełnosprawnych (modyfikacja finansowania uczniów z autyzmem i z niepełnosprawnością sprzężoną, korekta wartości wskaźników zwiększających liczbę uczniów niepełnosprawnych, doprecyzowanie opisu wagi na pomoc psychologiczno-pedagogiczną na dzieci w wychowaniu przedszkolnym), że kwota naliczana na uczniów objętych kształceniem specjalnym wyniesie ok. 26 mld 348 mln zł i wzrośnie w stosunku do kwoty subwencji w roku 2024 o ok. 23,4 proc.

Jeśli chodzi o finansowanie dzieci odbywających roczne przygotowanie przedszkolne poza przedszkolem, oddziałem przedszkolnym i inną formą wychowania przedszkolnego, szacuje się, że zmiana spowoduje naliczenie niższych środków w ramach kwot potrzeb oświatowych w kwocie ok. 4 mln zł. Jeśli chodzi o zmiany w zakresie naliczania środków dla BCU oraz wprowadzenie wagi dla uczniów o profilu mundurowym szacuje się, że spowoduje skutki finansowe dla podziału potrzeb oświatowych w kwocie ok. 0,7 mln zł. Z kolei, jeśli chodzi o uwzględnienie dodatkowego finansowania z tytułu ujednolicenia pensum nauczycieli praktycznej nauki zawodu, to szacuje się, że zmiana ta spowoduje naliczenie wyższych środków w ramach kwot potrzeb oświatowych w kwocie ok 61 mln zł. Jeśli chodzi o zmiany w finansowaniu uczniów realizujących obowiązek szkolny lub obowiązek nauki poza szkołą to szacuje się, że zmiana spowoduje naliczenie niższych środków w ramach kwot potrzeb oświatowych w kwocie ok 51 mln zł.

W OSR podano też, że na podstawie danych statystycznych o liczbie uczniów, słuchaczy, wychowanków i dzieci oraz etatów nauczycieli przyjętych do podziału kwoty potrzeb oświatowych w 2026 r. szacuje się, że podział kwoty 111 mld 512 mln zł na poszczególne rodzaje jednostek samorządu terytorialnego ukształtuje się następująco: gminy – 52 mld 452 mln zł (47 proc.), miasta na prawach powiatu – 39 mld 178 mln zł (35 proc.), powiaty – 18 mld 694 mln zł (17 proc.), województwa – 1 mld 188 mln zł (1 proc.).

W ubiregłym tygodniu, podczas debaty na temat sytuacji finansowej samorządów zorganizowanej przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej, Grzegorz Kubalski ze Związku Powiatów Polskich powiedział, że potrzeby oświatowe nie odzwierciedlają rzeczywistej skali środków, które powinny trafić do samorządów gmin i powiatów, żeby wystarczało na realizacje zadań oświatowych. "Potrzeby oświatowe na rok bieżący zostały ustalone w kwocie ok. 45 mld zł niższej niż rzeczywiste potrzeby. Procentowo to o ok. 1/3 mniej niż powinno być użyte w algorytmach obliczeniowych" – wskazał. (PAP)

dsr/ agz/