"Udaje bezrobotną, a jeździ po mieście mercedesem". Tak wygląda walka o alimenty

• Więcej ciekawych historii przeczytasz na stronie głównej "Newsweeka"

– Lapsus, skandal, samobój – Leszek dzieli się swoimi wrażeniami na temat opracowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości tablic alimentacyjnych. Resort stworzył "niewiążące narzędzie pomocnicze", które nie ma zastępować decyzji sądów, a pomagać im w ustalaniu wysokości alimentów. Autorzy pomysłu wzięli pod uwagę dochody rodziców, powiązali je z liczbą dzieci oraz ich wiekiem i na tej podstawie wyliczyli stawki. Do zarobków brutto przypisali świadczenia netto. Rodzice, główne ojcowie, podnieśli larum.

Tablice alimentacyjne, czyli "jak żyć, panie premierze?"

Leszek ma troje dzieci w wieku ośmiu, dwunastu i czternastu lat. Postanowił obliczyć, ile kosztowałoby go ich utrzymanie według ministerialnego cennika, a z tych kalkulacji wyszło mu, że po zapłaceniu alimentów, zostałoby mu na koncie około tysiąca złotych. – Chciałoby się zapytać, jak żyć, panie premierze, państwo ministrowie. Najbardziej dostaliby w kość rodzice wielodzietni jak ja – tłumaczy mężczyzna i podaje link, pod którym można złożyć protest przeciw pomysłom ministerstwa. W ciągu półtora tygodnia zebrano ok. dwóch tysięcy podpisów.

W petycji Stowarzyszenia na rzecz Chłopców i Mężczyzna są konkretne wyliczenia, symulacje i przykłady tej – jak mówią oburzeni tablicami – niesprawiedliwości społecznej. Oto jeden z nich: rodzic zobowiązany do płacenia alimentów na troje dzieci w wieku 16-18 lat zarabia 9 tys. zł brutto, czyli 6 tys. 426 zł netto. Zgodnie z sugestią miałby płacić 5 tys. 280 zł alimentów, po 1 tys. 760 zł na każde dziecko. Zostaje mu więc 1 tys. 136 zł na przeżycie – niemal tyle, co Leszkowi. A były współmałżonek, który mieszka z dziećmi, z samych alimentów dostaje 5 tys. 280 zł, do tego dochodzą pieniądze ze świadczenia 800 plus i robi się w sumie 7 tys. 680 zł na rękę. Gdzie tu sprawiedliwość? – pytają rodzice. Wtóruje im Leszek.

Od sześciu lat sumiennie płaci na dzieci, zawsze w terminie. Była żona założyła sprawę o zabezpieczenie alimentów, kiedy jeszcze mieszkali razem. Sąd po dwóch miesiącach wydał zgodę i Leszek musiał robić przelewy. Dzieci zostały przy matce. Nie wiedział nic o toczącym się postępowaniu, bo nikt nie musiał go informować. A kiedy mógł się wreszcie odwołać, sąd apelacyjny podtrzymał decyzję o zabezpieczeniu i ustalił wysokość opłat.

– To stanowiło około 45 proc. mojego miesięcznego dochodu. Dzieci mieszkały z byłą żoną, choć zakres opieki wychodził prawie pół na pół. Widywałem je w święta i długie weekendy, w co drugą sobotę i niedzielę przyjeżdżały do mnie, do tego przysługiwał mi jeden dzień opieki w tygodniu. Zabierałem je na ferie. I jeszcze do tego musiałem słono płacić – relacjonuje.

Z byłą żoną nie ma lekko. Raz pomówiła go o molestowanie córek, a teraz utrudnia kontakt z Ewą i Sandrą. Leszek ma swoją teorię, dlaczego tak się dzieje. – Ona próbuje wykazać, że jestem złym ojcem. I chce zrobić z tego argument za podwyższeniem alimentów. Tablice tylko ją ośmielą – uważa Leszek. Matka dzieci nie ma etatu, pracuje dorywczo. – Ja ją de facto utrzymuje, więc po co ma się trudzić? – złorzeczy mężczyzna.

Alimenty. Z roku na rok zaległości są coraz większe

Na koniec maja 2025 r. liczba dłużników alimentacyjnych przekroczyła 290 tys. osób. A zaległe świadczenia urosły do kwoty prawie 17 mld zł — to o ponad 2,2 mld zł więcej niż przed dwoma laty i aż o 5,2 mld zł więcej w porównaniu z 2022 r. Rośnie średnia kwota zaległości przypadająca na jednego rodzica. Obecnie wynosi 58 tys. 293 zł, w 2023 r. było to 50 383 zł, a w 2022 r. — 44 tys. 056 zł. To dane Biura Informacji Gospodarczej InfoMonitor SA.

Jak wygląda skuteczność ściągalności tych świadczeń? Jeśli rodzic nie wywiązuje się z obowiązku alimentacyjnego, pieniądze wypłaca Fundusz Alimentacyjny. A gminy, które go obsługują, dochodzą później swoich należności, m.in. zgłaszając dłużników alimentacyjnych do rejestrów prowadzonych przez Rejestr Dłużników BIG.

– Dzięki temu informacje o dłużnikach są dostępne dla firm sprawdzających wiarygodność płatniczą swoich klientów. Dłużnik alimentacyjny, który znajdzie się w Rejestrze Dłużników, może mieć z tego powodu problemy z zaciągnięciem kredytu, pożyczki, zakupami na raty czy podpisaniem umowy na usługi telekomunikacyjne. To często mobilizuje do płacenia – mówi Diana Borowiecka, ekspertka Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor.

Badania pokazują, że ponad 75 proc. Polaków spłaciłoby dług od razu po otrzymaniu informacji o wpisie do rejestru BIG. Z kolei 17 proc. z nich uregulowałoby zadłużenie, gdyby wpis zaczął utrudniać życie.

Unikanie płacenia to nie tylko kłopot rodzinny, ale i poważny problem społeczny. – Brak regularnych, należnych środków z tego tytułu destabilizuje życie wielu rodzin, zwiększając nierówności ekonomiczne i edukacyjne. Problem ten nadal wymaga systemowych zmian w prawie, mechanizmów sankcji na dłużnikach oraz narzędzi wsparcia dla poszkodowanych opiekunów i ich podopiecznych – uważa Borowiecka.

Alimenty? Nie zarabiasz, ale płacić musisz

Na wsparcie przestał już liczyć Ernest. Jego zdaniem role w alimentacyjnych bataliach zostały już dawno obsadzone. – Tak się przyjęło, że mężczyzna jest przemocowcem, a kobieta matką Polką – narzeka mężczyzna, który od ponad dziesięciu lat walczy o sprawiedliwość w sądach rodzinnych i o niższe alimenty.

Z pierwszą żoną ma córkę. Relacja posypała się jeszcze przed narodzinami Adeli, bo – jak twierdzi mężczyzna – kobieta jego życia związała się z nim tylko dla pieniędzy, a gdy zaszła w ciążę, pokazała mu drzwi i założyła dwie sprawy: pierwszą o uznanie ojcostwa, drugą o alimenty. – Próbowałem się dogadać, załatwić wszystko polubownie, ale wtedy usłyszałem: Jak zostaną ustalone alimenty, będziesz mógł widywać córkę, kiedy chcesz.

Drugi związek też okazał się nieudany. Ernest trafił na rozwódkę, która nie mogła mieć dzieci z pierwszym mężem. Z nim doczekała się dwóch synów – Piotr i Paweł chodzą do przedszkola. Ojciec szacuje, że miesiąc w miesiąc spędza z nimi 14-15 dni. Nie mieszkają już razem, bo para jest w separacji i szykuje się do rozwodu. Biegli ocenili, że dzieci powinni mieszkać z ojcem, ale pozostały przy matce, bo tak postanowił sąd. – "Dzieci tylko przychodzą do pana w odwiedziny" – oceniła pani sędzia. A przecież one u mnie nocują! Zszokowały mnie te słowa. Nie ma sprawiedliwości w sfeminizowanych sądach – twierdzi Ernest.

Kiedy pytam go o tabele, zrezygnowany macha ręką. – Przy zarobkach 16 tys. zł brutto, jakie jeszcze niedawno osiągałem, płaciłbym na dzieci około 14-15 tys. zł. Nie zostawałoby mi nic na życie, na kupno lekarstw, na spłatę kredytu hipotecznego. Nie byłoby mnie stać na wyjazd z dziećmi na urlop, niczego nie mógłbym im zapewnić. To jak? Mama im kupuje, a tata nie? Ostatnio dzieci mnie zapytały: "Tato, a dlaczego ty sobie lodów nie kupujesz?". Przecież im nie powiem, że mnie nie stać – opowiada.

Kilka miesięcy temu stracił pracę. Nie zarabia, ale płacić alimenty musi. Na córkę: 1,2 tys. zł, na chłopców – 1,6 tys. zł, a to i tak trochę mniej niż na początku, bo sąd obniżył mu świadczenie. W sumie wychodzi 2,8 tys. zł. – Płacę dwa razy więcej niż wynosi zasiłek dla bezrobotnych – dopowiada mężczyzna. Nie jest tak, że szuka wymówek, aby nie płacić. Szuka pracy, aby nie mieć alimentacyjnych zaległości. Ale wkurzają go: ministerstwo, sądy, "chciwe kobiety i ich sojuszniczki w togach".

Alimenty to nie kara, to obowiązek

Mecenas Filip Wołoszczak prowadzi wiele spraw o alimenty na dzieci. Nie dziwi się ożywionej dyskusji wokół tablic. Konieczność łożenia na dzieci budzi mnóstwo emocji wśród rozwiedzionych par.

– Bardzo często zdarza się, że matki, które najczęściej zostają z dziećmi, żądają za wysokich alimentów – nierealnych finansowo. Z drugiej zaś strony ojcowie proponują moim zdaniem za niskie, nieprzystające do rzeczywistości kwoty. A jak się poczyta medialne historie celebrytów, w których padają wielkie kwoty alimentów, apetyt alimentacyjny rośnie. Do tego często matki – zwłaszcza przy młodszych dzieciach – nie chcą się zgadzać na opiekę naprzemienną, która obniża alimenty, przez co ojcowie się usztywniają. A na sam koniec – w dużej ilości spraw – poziom konfliktu jest tak wysoki, że rodzice nie zwracają uwagi na dzieci, a ich stanowisko jest po prostu po to, żeby nie zgodzić się na warunki drugiej strony – opowiada mec. Wołoszczak.

Pieniądze rodzą konflikty, ponieważ zazwyczaj jedna ze stron uważa się za stratną. Ma płacić i widywać się z dzieckiem od czasu do czasu albo – co przecież też się zdarza – bezskutecznie zabiegać o kontakt utrudniany przez drugą stronę. Ta z kolei podnosi inny argument: wychowanie dzieci kosztuje, więc skoro się na nie zdecydowałeś, to się teraz dokładaj.

– Matki chcą w jakiś sposób zrekompensować sobie rozstanie lub opiekę nad dzieckiem, a ojcowie mają takie podejście: nie będę na nią płacił, uważając że te pieniądze była żona wyda na siebie. Często tłumaczę, że to nie są pieniądze na byłego małżonka, tylko dla dziecka i dorosła osoba powinna wziąć odpowiedzialność za swoje czyny – dodaje Wołoszczak.

Matka nie chce płacić na syna, tablice alimentacyjne do poprawy

Dużo łatwiej znaleźć ojca, który ma obowiązek płacenia alimentów na dziecko niż matkę zobligowaną do takiego świadczenia. Ale nie jest tak, że kobiety są zwolnione z opłat, a wymiar sprawiedliwości przymusza do tego tylko mężczyzn.

Krzysztof ma jedenastoletniego syna Eryka, o którego walczył z jego matką o Eryka przez cztery lata. Miał w głowie te wszystkie złowieszcze opinie o sądach przyznających rację i opiekę nad dzieckiem tylko kobietom. Miał też dobrego prawnika i mocne argumenty w ręku. – Żona mnie zdradzała. Wyprowadziła się do kochanka i zaniedbywała swoje obowiązki rodzicielskie. Nie interesowała się naszym synem. Owszem, jak już się nasyciła nowym partnerem, Eryk do niej przyjeżdżał, ale nie lubił przebywać w towarzystwie kochasia mamusi. Facet się awanturował, dziecko było narażone na stres. Postanowiłem ograniczyć jej prawa rodzicielskie – opowiada Krzysztof.

To się nie udało. Po wyczerpujących bojach udało się natomiast ustanowić miejsce zamieszkania syna przy ojcu i zasądzić od matki alimenty. Kobieta jest zobowiązana płacić co miesiąc 1,5 tys. zł, jednak lekceważy wyrok sądu i tego nie robi. – Oficjalnie nie pracuje. Udaje bezrobotną, a jeździ po mieście mercedesem – komentuje złośliwie Krzysztof. Jak relacjonuje, matka Eryka stosuje uniki już od przeszło roku. Krzysztof był cierpliwy, nie chciał eskalować konfliktu, bo w ostatnim czasie Brygida miała poważne problemy zdrowotne i ściąganie pieniędzy uważał za grę nie fair. Kiedy jednak zobaczył, jak podjechała po syna tym mercedesem, coś w nim pękło. Teraz nie odpuści.

– W końcu chodzi o dobro syna. Stać mnie, żeby w pojedynkę go utrzymać, Erykowi niczego nie brakuje. Ma jednak matkę, niech się więc wykaże i płaci. Skoro stać ją na rozbijanie się po mieście luksusowym autem, tym bardziej ma pieniądze na alimenty. A jeśli nie ma, może pożyczyć od kochanka – ironizuje.

O tabelach jedynie słyszał, nie ma zdania, w temat się nie zagłębiał. – Dla mnie wysokość świadczeń jest kwestią wtórną. Chodzi o zasady, żeby się dokładać i przestrzegać powinności, a nie kpić sobie z wyroków sądu i udawać żebraka. Trzeba to ukrócić. To jest pole do popisu dla naszego państwa, aby zlikwidować alimentacyjną szarą strefę – podsumowuje mężczyzna.

Po głośnych protestach Ministerstwo Sprawiedliwości postanowiło uwzględnić liczne uwagi i dokonać ponownej analizy tablic. Zapytaliśmy, kiedy to nastąpi. "Tablica alimentacyjna będzie przedmiotem dalszych prac i konsultacji, jednak obecnie nie zostały jeszcze ustalone konkretne terminy ich przeprowadzenia" – odpisało lakonicznie ministerstwo.

Na razie rezygnację z funkcji podsekretarza stanu złożyła Zuzanna Rudzińska-Bluszcz. To właśnie ona odpowiadała w resorcie za opracowanie kontrowersyjnych tablic.