„Twoja wartość nie zależy od uznania innych”. Rady Schopenhauera dla perfekcjonistów i żyjących pod presją oczekiwań

Chociaż Arthur Schopenhauer kojarzy się przede wszystkim z pesymizmem, wielu uznaje go za symbol dobrze przeżytego życia, nawet jeśli opierało się ono na ciągłym unikaniu. Jego mądrości mogą natomiast służyć jako drogowskaz dla ludzi mających trudności ze spełnianiem oczekiwań i urzeczywistnianiem wrodzonych zdolności oraz perfekcjonistów desperacko łaknących zewnętrznej akceptacji, dla których uznanie jest ostatecznym dowodem ich wartości i sensu życia. Jeśli zatem nadmiernie polegasz na świecie zewnętrznym, kwalifikacjach i opiniach innych, Schopenhauer ma na to radę.

Czytaj także: Arthur Schopenhauer i jego 8 boleśnie prawdziwych cytatów o życiu. Czego może nauczyć nas filozofia pesymizmu?

Niemiecki filozof często poruszał temat sławy, uznania, honoru i sensu życia. Z jego biografii dowiadujemy się między innymi, że już od najmłodszych lat wiedział, że jego powołaniem jest nauczanie akademickie, bo szczerze nienawidził wszystkiego, co przypominało „zwykłą pracę”. Ta wiara w siebie w dużej mierze wynikała z głęboko zakorzenionego lęku przed tzw. zwyczajną egzystencją, która nie jest zgodna z jego wartościami. Wizja dobrego życia według Schopenhauera opierała się bowiem na trzech pytaniach:

„Kim jestem? Co posiadam? Co sobą reprezentuję?”.

Filozof uważał bowiem, że talent prowadzi do trwałej sławy, a sława oparta na szczęściu, niezasłużonych przywilejach lub przemijających modach zawsze blednie. I choć często nie jest to prawdą, dobitnie przemawia to do wartości Schopenhauera – człowieka, który stawiał honor ponad sławą i uważał, że niezasłużona sława nie usprawiedliwia dumy z niej wynikającej. Wręcz przeciwnie: możemy być dumni z samego faktu, że na nią zasługujemy.

Czytaj także: Fryderyk Nietzsche – najważniejsze cytaty filozofa, które odmienią twoje spojrzenie na rzeczywistość

Perfekcjoniści mający tendencję do zmagania się z chaosem i paradoksami, często postrzegają świat w sposób wysoce uporządkowany i zorganizowany. Mogą więc wierzyć, że np. jeśli są utalentowani, zawsze powinni być nagradzani; a jeśli nie są, od zawsze brakowało im talentu. Choć ta perspektywa jest spójna, Schopenhauer argumentował, że nie zawsze odzwierciedla ona rzeczywistość, twierdząc, że sława i wartość człowieka to dwie różne sprawy. Jego wizję zamknąć można zatem w dwóch zdaniach:

„Wartość nie leży w samej sławie, lecz w tym, co ją zapewnia. Przepaść między sławą a wartością otwiera możliwość dwóch rodzajów niesprawiedliwości: przereklamowanych szarlatanów i niedocenianych geniuszy”.

Ergo: doktorat nie czyni cię tym, kim jesteś. Genialni ludzie mieli wpływ na świat bez tzw. „papierka”, podczas gdy wielu z tych, którzy go mieli, nie odniosło żadnego sukcesu w swoich dziedzinach. Zasadniczo albo mamy talent i inteligencję, albo nie. Co więcej, istnieje wiele sposobów, aby to udowodnić. Schopenhauer również nie chciał być definiowany przez swoje kwalifikacje – nie chciał np. przymocować dyplomu doktorskiego do tabliczki na drzwiach gabinetu i nie pozwolił wyryć na swoim nagrobku czegokolwiek innego niż nazwisko. Jak zauważył jego sąsiad: „To mu wystarczyło, bo wiedział, że żaden tytuł na świecie nie może równać się nazwisku Schopenhauer”.

Zamiast sprowadzać to do wielkości, rozumiał ograniczoną moc zewnętrznej walidacji. Pewność siebie, upór oraz niezdolność do radości z błahostek sprawiły natomiast, że pragnął sławy wyłącznie na własnych warunkach. Ponad wszystko cenił sobie dążenie do prawdy i nie tolerował uznania opartego na kłamstwie, nawet jeśli chodziło o fałszywe założenie, że się na nie zasługuje.

Czytaj także: Złote myśli Carla Gustava Junga. 10 cytatów, które pozwolą ci się zatrzymać i zajrzeć w głąb siebie

Schopenhauer to zatem nie tylko pesymizm. Jego mądrości uczą bowiem jak żyć z honorem, a także pokazują, że nagrody – chociaż niewątpliwie są przyjemne i cieszą – niekoniecznie nas definiują. W filmie „Reggae na lodzie” grany przez Johna Candy’ego bohater trafnie stwierdza: „Kto nie czuje się wystarczający bez złotego medalu, nie poczuje się nim nawet po jego zdobyciu”. Schopenhauer by się z tym zgodził, bo jeśli nie zasługujesz na uznanie, żadne pochwały nie dowiodą, że jest inaczej.

Źródło: „Schopenhauer’s Advice to Gifted Children”, psychologytoday.com [dostęp: 04.12.2025]