Tej broni boi się każdy żołnierz. Fakty i mity o działkach Gatlinga

Po naszym niedawnym materiale, który rozprawia się z pewnymi mitami na temat kultowego granatnika RPG-7, tym razem bierzemy pod lupę broń określaną często jako działka wielolufowe, miniguny czy "gatlingi". Tego typu oręż jest niezwykle spektakularna i skuteczna w działaniu, nic więc dziwnego, że stał się jednym z ulubionych motywów filmów i gier wideo. Niestety, jak to zwykle bywa, to co twórcy pokazują nam na małym i dużym ekranie, nijak ma się do rzeczywistości.

Historia broni, o której tu mowa sięga XIX wieku, kiedy zaczęły powstawać tak zwane kartaczownice. W tamtych czasach ręczna broń palna była już dosyć celna i skuteczna, jednak wciąż tempo prowadzenia ognia stanowiło poważny problem, nad którym głowili się inżynierowie z całego świata. Jedną z prób jego rozwiązania było stworzenie kartaczownicy Reffye. Broń ta przypominała tradycyjną armatę na lawecie, jednak zamiast jednej lufy posiadała ich aż 20, a czasem nawet więcej. Jak działała ta broń? Od tyłu ładowano dysk z nabojami, ryglowano zamek i oddawano salwę ze wszystkich luf naraz. Dzięki temu udawało się osiągać imponującą jak na lata 60. XIX wieku szybkostrzelność około 300 pocisków na minutę. Odpowiednio użyte "mitraliezy", jak nazywano tę broń potocznie, potrafiły okazać się naprawdę skuteczne, jednak konieczność strzelania salwami była niedogodnością, która sprawiła, że w końcu broń ta została zapomniana.

Podobnych konstrukcji powstało przynajmniej kilka, jednak jedyną na tyle udaną, by przejść do historii, była ta stworzona przez Richarda Gatlinga. Broń ta powstała w 1861 r. w USA, a jej wynalezienie było możliwe dzięki stworzeniu naboju zespolonego składającego się z łuski, pocisku, spłonki i ładunku prochowego (czyli takiego, jakiego używamy do dziś). Broń posiadała kilka luf, a cały proces prowadzenia ognia od umieszczenia naboju w komorze, aż po wyrzut łuski obsługiwało się dzięki ruchowi korbą. W ten sposób udawało się uzyskać szybkostrzelność 200 pocisków na minutę. Do obsługi tej broni potrzebnych było aż czterech żołnierzy, ale, dla porównania, stosowany w trakcie wojny secesyjnej karabin Spencer model 1860 osiągał szybkostrzelność na poziomie 14 strzałów na minutę. Nie trzeba być matematykiem, żeby zrozumieć, jak wielką przewagę w szybkości prowadzenia ognia dawała kartaczownica Gatlinga.

Pomimo swojej rewolucyjności broń ta została stosunkowo szybko wyparta przez karabin Maxima, który zapoczątkował istnienie "współczesnej" broni automatycznej. Jak miała jednak pokazać przyszłość, konstrukcja wynaleziona przez Gatlinga nie została wcale zapomniana. Po drugiej wojnie światowej armia USA dostrzegła bowiem poważny problem. Wraz z pojawieniem się samolotów odrzutowych znacznie wzrosła szybkość prowadzenia walki w powietrzu. Ekstremalnie trudno było zestrzelić cel poruszający się z prędkością naddźwiękową. Nawet gdy udawało się przez ułamek sekundy "utrzymać się na celu", wroga dosięgało co najwyżej kilka pocisków. Potrzebna była broń o ogromnej szybkostrzelności, która mogłaby zapewnić skuteczność w walce w przestworzach.

Właśnie wtedy amerykańscy inżynierowie przypomnieli sobie, że jeszcze w ostatniej dekadzie XIX wieku podejmowano próby użycia silnika elektrycznego do napędzania kartaczownicy Gatlinga. Już wtedy testy wypadły bardzo pomyślnie, jednak w XIX wieku nie istniało zapotrzebowanie na broń tego typu. Pracownicy firmy General Electric wyciągnęli więc z muzeum kilkudziesięcioletnią kartaczownicę, zamontowali w niej silnik i uzyskali szybkostrzelność około czterech tysięcy pocisków na minutę! W efekcie prac firma General Electric skonstruowała armatę automatyczną M61 Vulcan. Dzięki zastosowaniu kilku nowych rozwiązań udało się uzyskać szybkostrzelność do 6000 pocisków na minutę. Dla porównania niesławny niemiecki karabin maszynowy MG-42 stosowany podczas II wojny światowej, był w stanie wystrzelić najwyżej 1200 kul na minutę.

M61 strzelał potężnymi pociskami 20 mm przeznaczonymi do niszczenia samolotów i helikopterów, jednak stosunkowo szybko na wyposażeniu amerykańskiej armii pojawił się także montowany w helikopterach model M134 Minigun kaliber 7,62, służący do "zwalczania siły żywej", co w wojskowym żargonie oznacza zabijanie ludzi. Do dziś powstało wiele wariantów działek wielolufowych używających amunicji różnego typu, jednak żaden z nich nie nadaje się do noszenia w rękach, jak próbuje się nam wmówić w filmach czy grach wideo. W grach bardzo często mieliśmy okazję strzelać z "gatlingów", przy czym bardzo często nasz bohater po prostu nosił tę broń w rękach zupełnie tak, jak zwykły karabin maszynowy. Czasem także spotykaliśmy "gatlingi" zamontowane na pojazdach, czy w bunkrach. Oczywiście wyglądało to zazwyczaj dość efektownie, jednak z punktu widzenia anatomii, fizyki i zdrowego żołdackiego rozsądku nie miało to najmniejszego sensu.

Zacznijmy od tego, że mowa tutaj o broni ciężkiej, skomplikowanej, a więc i awaryjnej, oraz pożerającej zawrotne ilości amunicji. Nie ma żadnego uzasadnienia do użytkowania "gatlingów" w walce naziemnej. Ich szybkostrzelność jest potrzebna wyłącznie wtedy, gdy my lub nasz cel poruszamy się z dużą prędkością. Za przykład można wziąć amerykański samolot A-10 Warthog. Jest on wyposażony w potężne wielolufowe działo, którego pociski potrafią przebić pancerz czołgu. Poruszający się z dużą prędkością samolot nie jest w stanie precyzyjnie wycelować w stosunkowo niewielki cel. Ogromna szybkostrzelność kompensuje ten problem i pozwala trafić pojazd wroga przynajmniej kilka razy podczas jednego nalotu. Gdyby tę samą broń zamontować na pojeździe naziemnym potrzeba tak wielkiej szybkostrzelności całkowicie by znikła. Działka wielolufowe zużywają ogromną ilość amunicji, którą trzeba wyprodukować i przewieźć. Dlatego korzysta się z nich tylko wtedy, gdy jest to naprawdę potrzebne.

Pamiętacie pierwszego "Predatora" z Arnoldem Schwarzeneggerem? W klasycznym filmie sprzed lat oddział amerykańskich żołnierzy wyruszył na misję do dżungli. Mniejsza o szczegóły fabuły. Jeden z wojaków nosił ze sobą wszędzie "gatlinga" i strzelał z niego, trzymając go krzepko w rękach. Podobne przypadki widywaliśmy w grach wideo i filmach wiele razy. Czemu jest to niemożliwe? Zacznijmy od tego, że M134 Minigun, czyli ten mniejszy wariant "gatlinga" waży niemal 19 kg bez amunicji i akumulatora. Nawet zakładając, że posługujemy się bronią na stosunkowo lekką amunicję NATO kaliber 5.56 mm, musimy nosić ze sobą naprawdę imponujący jej zapas. Ustawiając szybkostrzelność M134 na "tryb ekonomiczny", czyli dwa tysiące pocisków na minutę w sekundę zużywamy amunicję o wadze 383 gram, w minutę 23 kg. Łatwo możemy dojść do wniosku, że plecak naboi to zdecydowanie zbyt mało.

Wracając do "Predatora" - gdy kręcono scenę, w której jeden z żołnierzy strzela na oślep z działka, aktor musiał mieć na sobie kamizelkę kuloodporną i maskę, żeby nie poraniły go wylatujące z dużą prędkością łuski, a w nogawce miał schowany kabel od leżącego poza kadrem sporego akumulatora, który napędzał działko. Oczywiście nie strzelał on prawdziwą amunicją, a ślepakami, w przeciwnym wypadku odrzut przewróciłby go w ułamku sekundy. Jeśli więc jeszcze kiedyś zobaczycie w grze człowieka noszącego w rękach "gatlinga", to pamiętajcie, że ktoś robi wam wodę z mózgu.