Tak się teraz leczy zawał serca. "Można byłoby uniknąć setek zgonów rocznie"

• Program KOS-zawał, finansowany przez NFZ, działa od ponad 8 lat i obejmuje pacjentów po zawale serca, zapewniając kompleksową opiekę.
• Program składa się z leczenia szpitalnego, rehabilitacji kardiologicznej oraz ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, koordynowanej przez dedykowanego opiekuna.
• Udział w programie znacząco redukuje śmiertelność po zawale serca, zmniejszając ją o 30–40 proc. w pierwszym roku i utrzymując efekt do trzech lat.
• Więcej informacji znajdziesz na stronie głównej Onetu 
• Dużo czytania, a mało czasu? Sprawdź skrót artykułu

Karolina Brańska, Marianna Lach, Medonet: Dla kogo jest program KOS-zawał?

Dr Paweł Kaźmierczak: Program KOS-zawał realizowany jest w publicznym systemie ochrony zdrowia i finansowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia od ponad 8 lat. Przeznaczony jest dla wszystkich pacjentów, po przebytym zawale serca, którzy wyrażą zgodę na udział w programie.

W naszych ośrodkach od lat traktujemy KOS-zawał jako standard opieki — obejmujemy nim blisko 70 procent chorych hospitalizowanych w naszych ośrodkach z powodu zawału. Dzięki temu możemy dzisiaj z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, że pacjenci objęci programem mają mniejsze ryzyko powikłań, lepszą kontrolę czynników ryzyka i szybciej wracają do pełni aktywności.

Od samego początku działania programu KOS-zawał w Polsce przykładamy szczególną uwagę do stosowania kompleksowej opieki w tej grupie chorych, wierząc w medycynę opartą na wartości.

Jakie są etapy programu i jakie korzyści zapewnia?

Zawał serca to stan bezpośredniego zagrożenia życia, dlatego wymaga pilnego leczenia specjalistycznego, a następnie odpowiedniej rehabilitacji i kontroli w warunkach ambulatoryjnych. Właśnie w tym celu powstał program KOS-zawał. Łączy on w sobie trzy kluczowe elementy: leczenie szpitalne, rehabilitację kardiologiczną oraz ambulatoryjną opiekę specjalistyczną.

• To cię może zainteresować: Siedem wczesnych sygnałów zawału serca. Lekarze ostrzegają: nie lekceważ tych objawów

Obejmuje leczenie ostrej fazy zawału, płynne przejście do rehabilitacji kardiologicznej, regularne wizyty kontrolne oraz ocenę skuteczności terapii po roku. Cały proces odbywa się pod opieką koordynatora, co oznacza, że pacjent nie musi sam organizować żadnych wizyt — zajmujemy się umawianiem rehabilitacji, konsultacji i kontroli. Po wypisie ze szpitala pacjent otrzymuje już wyznaczony termin pierwszej wizyty koordynująco-kontrolnej, którą odbywa w ciągu 14 dni.

W razie potrzeby może zostać ponownie hospitalizowany w celu wykonania dodatkowych zabiegów lub badań w oddziale kardiologii lub kardiochirurgii. W ciągu roku odbędzie co najmniej trzy wizyty w poradni kardiologicznej, pozwalające monitorować stan zdrowia, a przed upływem 12 miesięcy przeprowadzany jest tzw. Bilans Serca w celu kompleksowej oceny stanu zdrowia.

Patrząc przez pryzmat celów, Program KOS-zawał pomaga przede wszystkim osiągnąć prawidłową drożność wszystkich tętnic wieńcowych (tzw. pełna rewaskularyzacja), wdrożyć skuteczną rehabilitację oraz wyeliminować czynniki ryzyka nawrotu choroby, w ramach tzw. profilaktyki wtórnej (między innymi prawidłowych poziomów cholesterolu i innych lipidów). Osiągnięcie tych celów pośrednich prowadzi do jednego, głównego, jakim jest redukcja śmiertelności odległej w tej bardzo niebezpiecznej chorobie.

Według ogólnie dostępnych danych śmiertelność po zawale spada o 30–40 proc. już w pierwszym roku, a efekt ten utrzymuje się nawet do trzech lat. Te dane pokazują realny wpływ programu KOS-zawał na zdrowie publiczne. Gdyby objąć nim wszystkich pacjentów po zawale w Polsce, można byłoby uniknąć setek zgonów rocznie. Tak duża redukcja śmiertelności jest efektem połączenia leczenia interwencyjnego, szybkiej rehabilitacji oraz regularnych kontroli zmierzających do eliminacji czynników ryzyka.

Jak zapisać się do programu i co pacjent powinien wiedzieć?

Najważniejsze jest to, że pacjent nie musi wykonywać żadnych formalności. Do programu powinien zostać włączony automatycznie już podczas hospitalizacji związanej z zawałem. Wystarczy sama zgoda na udział.

W American Heart of Poland i Scanmed to standardowy proces — informujemy chorego o kolejnych etapach opieki, a koordynatorzy pomagają w organizacji rehabilitacji i wizyt. Taki sposób organizacji sprawia, że bariera wejścia do programu praktycznie nie istnieje. Dla wielu pacjentów jest to ogromne wsparcie — szczególnie tuż po wypisie, kiedy są osłabieni i zagubieni.

Jak wygląda zawał u kobiet i dlaczego objawy bywają inne niż standardowe?

U kobiet zawał serca często przebiega mniej typowo. Zamiast charakterystycznego bólu w klatce piersiowej mogą dominować inne objawy, na przykład duszność, nudności, ból pleców lub żuchwy, nagłe osłabienie, a także ból w nadbrzuszu, który jest jednym z częstszych objawów zawału u kobiet. Wynika to z odmienności w budowie i funkcji naczyń wieńcowych — u kobiet częściej dochodzi do dysfunkcji mikrokrążenia i pojawienia się innych mechanizmów niedokrwienia.

Niestety takie objawy są często bagatelizowane, co opóźnia decyzję o wezwaniu pomocy. To właśnie te niestandardowe symptomy sprawiają, że kobiety częściej trafiają do szpitala później, a przez to mają większe ryzyko powikłań. Edukacja w tym obszarze jest jednym z priorytetów naszej Grupy, realizowanym między innymi poprzez działania Fundacji "Z sercem do Pacjenta".

Dlaczego coraz częściej słyszymy o zawałach u osób poniżej 40. roku życia?

Coraz młodsi pacjenci mają zaawansowaną miażdżycę, choć często nie mają żadnych wcześniejszych chorób. Najczęściej odpowiedzialny jest przewlekły stres, brak regeneracji, niezdrowy styl życia, używki, zaburzenia metaboliczne oraz nieleczona hipercholesterolemia. W efekcie choroba wieńcowa rozwija się szybciej niż jeszcze dekadę temu. Oznacza to, że choroba wieńcowa przestała być domeną osób starszych. Styl życia młodych dorosłych coraz częściej przypomina "przyspieszoną ścieżkę" do miażdżycy.

• Tylko teraz! Darmowy pakiet wiedzy i najświeższych informacji dla medyków MedonetPRO + Onet Premium. Medyku, zarejestruj się bezpłatnie na MedonetPRO i uzyskaj 3-miesięczny dostęp do Onet Premium za darmo. Liczba ofert ograniczona. Wiedza, praktyka i najświeższe informacje w pigułce.

Co w naszym stylu życia sprawia, że w Polsce jest dwa razy więcej zawałów niż średnia europejska?

Bazując na naszym doświadczeniu, a warto podkreślić, że co roku do naszych ośrodków trafia około 12,5 tysiąca pacjentów z ostrym zawałem serca (co stanowi około 20 proc. wszystkich przypadków leczonych w kraju), możemy potwierdzić, że przyczyn jest wiele: zbyt rzadkie badania profilaktyczne, niska świadomość zagrożeń, duży odsetek pacjentów z niekontrolowanym cholesterolem LDL, nadciśnienie, cukrzyca, palenie papierosów, dieta bogata w cukry proste i tłuszcze trans oraz brak aktywności fizycznej.

To wszystko sprawia, że Polska wciąż jest krajem o wysokiej zapadalności na zawały. Dlatego tak ważne jest upowszechnienie programów takich jak KOS-zawał, które realnie poprawiają rokowanie, ale również aktyna edukacja i działania profilaktyczne zmierzające do redukcji bądź wyeliminowania czynników ryzyka. To nie tylko problem medyczny, lecz także społeczny i edukacyjny. Zawały w Polsce to w ogromnej mierze konsekwencja modnego, ale bardzo szkodliwego stylu życia: szybko, w stresie, bez snu i ruchu.

Jakie są najczęstsze błędy pacjentów w pierwszych minutach zawału?

Największym problemem jest zwlekanie mimo narastania objawów: pacjenci czekają, aż objawy miną, biorą leki przeciwbólowe, dzwonią do bliskich zamiast na numer alarmowy albo próbują dojechać do szpitala na własną rękę.

Tymczasem każda minuta decyduje o wielkości uszkodzenia mięśnia sercowego. Po godzinie zamknięcia tętnicy zaczynają się nieodwracalne zmiany. W ośrodkach AHP i Scanmed działamy w trybie 24/7, zapewniając ponad 7 milionom Polaków dostępność do leczenia, w ramach godzinnego dojazdu ("złota godzina").

Ta "walka z czasem" jest fundamentem kardiologii interwencyjnej i skutecznego leczenia zawału. Utrzymanie dobrych efektów leczenia wymaga jednak ciągłej opieki, dlatego rola programu KOS-zawał jest tak ważna.

Czy można przejść zawał, nie zdając sobie z tego sprawy?

Tak, tzw. nieme zawały są częste szczególnie u kobiet, diabetyków i osób starszych. Objawy są wtedy bardzo subtelne, na przykład niewielka duszność czy uczucie zmęczenia. Często wykrywamy taki zawał dopiero w badaniach obrazowych lub w kontrolnym EKG. To kolejny powód, dla którego regularne wizyty u lekarza i kontrola stanu zdrowia są tak ważne. Tzw. "cichy zawał" może być równie groźny jak ten o pełnoobjawowym przebiegu — szczególnie że wykrywa się go dopiero po czasie, gdy część mięśnia sercowego jest już nieodwracalnie uszkodzona.

Jakie są najnowsze metody leczenia zawału w Polsce?

Polska kardiologia stoi na bardzo wysokim poziomie i dysponujemy technologiami równymi tym stosowanym na świecie. Przez ostatnie 25 lat udało się w Polsce stworzyć unikalną w skali światowej infrastrukturę i dostęp do profesjonalnej kadry medycznej pozwalające skutecznie leczyć zawał serca.

Podobnie jak w renomowanych ośrodkach wysokospecjalistycznych na całym świecie, wykorzystujemy nowoczesne obrazowanie wewnątrznaczyniowe, najnowsze stenty wieńcowe czy zaawansowaną tomografię komputerową naczyń. Co ważne, te technologie stosujemy nie tylko w dużych ośrodkach referencyjnych, lecz także w mniejszych szpitalach poza dużymi aglomeracjami miejskimi — dzięki temu diagnostyka i leczenie mogą być blisko pacjenta.