RPO kontra NSA. Komu powinno przysługiwać świadczenie pielęgnacyjne?

1 dzień temu 6

Naczelny Sąd Administracyjny wstrzymał się z rozstrzygnięciem kluczowego zagadnienia prawnego dotyczącego świadczenia pielęgnacyjnego. Sprawa, zainicjowana skargą kasacyjną obywatelki, dotyczy dostępu do świadczenia dla osób faktycznie sprawujących opiekę nad niepełnosprawnym współmałżonkiem, zwłaszcza gdy ten jest stary lub schorowany, ale nie posiada orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności. Rzecznik Praw Obywatelskich wzywał NSA do złagodzenia rygorystycznej interpretacji przepisów.

Naczelny Sąd Administracyjny stanął przed kolejną próbą rozstrzygnięcia kwestii dostępu do świadczenia pielęgnacyjnego. Sąd przedstawił składowi siedmiu sędziów zagadnienie prawne w sprawie ze skargi kasacyjnej kobiety, której odmówiono świadczenia, ponieważ małżonek jej niepełnosprawnej matki nie posiadał orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności. NSA postanowił 6 października 2025 r. pozostawić przedstawione zagadnienie prawne bez rozpoznania.

Problem koncentruje się na interpretacji art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych (u.ś.r.). Przepis ten uzależnia prawo do świadczenia pielęgnacyjnego dla innej osoby (np. córki) od posiadania przez współmałżonka osoby wymagającej opieki orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Stanowisko RPO

Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich, Stanisław Trociuk, zgłosił udział w postępowaniu i wnosił o przyjęcie uchwały łagodzącej to rygorystyczne podejście. RPO domaga się, aby prawo do świadczenia przysługiwało opiekunowi także wtedy, gdy współmałżonek osoby niepełnosprawnej nie może obiektywnie sprawować opieki, na przykład z powodu wieku (powyżej 75 lat) lub stanu zdrowia, który uprawnia go do dodatku pielęgnacyjnego lub zasiłku pielęgnacyjnego. RPO podkreśla, że samo kryterium formalnego posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności współmałżonka nie może stanowić jedynej, obiektywnej przesłanki, bez odniesienia do realnej sytuacji opiekuna i faktycznej niemożności sprawowania opieki.

Decyzja NSA

Stanowisko RPO próbowało podważyć rygorystyczną linię orzeczniczą, którą NSA utrwalił już w uchwale z 14 listopada 2022 r. Uchwała z 2022 r. jednoznacznie ustaliła, że warunkiem przyznania świadczenia pielęgnacyjnego innej osobie (innej niż współmałżonek) jest legitymowanie się przez współmałżonka osoby wymagającej opieki orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Taki rygoryzm powoduje, że osoby faktycznie sprawujące opiekę nad bliskim – np. córka opiekująca się niepełnosprawną matką, której mąż jest stary i schorowany – nie spełniają formalnych warunków ustawowych i otrzymują odmowę świadczenia. Problem dotyczy najczęściej dziecka osoby z niepełnosprawnością, której współmałżonek jest osobą starszą, schorowaną, lub pobiera inne świadczenia opiekuńcze, ale nie posiada orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A. Kup licencję

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Przeczytaj źródło