Przyszłość recyklingu w Polsce: wizyta w polskiej siedzibie TOMRA przed rewolucją kaucyjną

Pół miliarda złotych obrotu w sześć miesięcy, 13 miliardów opakowań rocznie, technologia rozpoznająca przedmioty w 360 stopniach – to tylko niektóre liczby, które padają podczas spotkania z polskim zespołem norweskiej firmy TOMRA. Już za kilka miesięcy Polska dołączy do grona krajów, gdzie zwrot pustych opakowań za kaucję stanie się codziennością.

Pionierzy od pół wieku budują polską obecność

Historia TOMRA brzmi jak klasyczna opowieść o innowacji rodzącej się z codziennej potrzeby. W 1972 roku dwaj bracia – jeden prowadzący sklep spożywczy, drugi będący inżynierem – wpadli na pomysł pierwszej na świecie maszyny kaucyjnej. Dziś, po 50 latach, norweska firma jest obecna na wszystkich rynkach kaucyjnych świata z wyjątkiem… Malty.

– Bezpośrednio w Polsce działamy od trzech lat, wcześniej współpracowaliśmy przez dystrybutora – wyjaśnia przedstawiciel firmy podczas wizyty w polskim biurze. – Mamy fabryki w różnych krajach, w tym w Chinach, gdzie produkujemy linię Basic. Polska siedziba pozwala nam lepiej dostosować się do lokalnych potrzeb.

TOMRA ma dziś 80 000 recyklomatów na całym świecie, które rocznie zbierają 40 miliardów opakowań do recyklingu. Skala tego, co nas czeka, robi wrażenie. System kaucyjny w Polsce ma obejmować 13 miliardów opakowań jednorazowych rocznie i generować 6 miliardów transakcji kaucyjnych. To przekłada się na półroczne obroty rzędu miliarda złotych.

Technologia, która nie pomyli puszki z butelką

W polskim biurze TOMRA zobaczyłem najnowsze technologie rozpoznawania opakowań, które wkrótce pojawią się w polskich sklepach. Firma dysponuje zaawansowanymi systemami rozpoznawania, które ewoluowały przez pół wieku.

TOMRA Flow Technology to flagowa technologia firmy – pierwszy na świecie system rozpoznawania 360° w recyklomacie. Wszystkie kody kreskowe i znaki bezpieczeństwa są natychmiast wykrywane, co oznacza brak potrzeby czasochłonnych obrotów i możliwość wkładania pojemników w ciągłym, szybkim strumieniu.

Druga technologia, Essential, opiera się na sztucznej inteligencji do rozpoznawania kształtów z oceną procentową podobieństwa. System sprawdza kod EAN, kształt, wagę i materiał – dla puszek aluminiowych używany jest dodatkowo detektor metalu. To wielopoziomowe zabezpieczenie przed błędami.

Czy każdy sklep będzie miał recyklomat?

Nie każdy. Zgodnie z ustawą o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, obowiązek zbierania opakowań kaucyjnych dotyczy sklepów o powierzchni powyżej 200 metrów kwadratowych. Ustawa nie wymaga jednak automatycznej zbiórki – teoretycznie można zbierać opakowania ręcznie do worków.

Dlaczego więc duże sieci handlowe wybierają automatyzację? Odpowiedź jest prosta: wolumen. Miliardów opakowań rocznie nie da się obsłużyć ręcznie bez znaczącego wpływu na pracę sklepu i obsługę klientów.

Pełna gama recyklomatów dla każdego sklepu

Portfolio TOMRA obejmuje rozwiązania dla każdego typu biznesu – od najmniejszych sklepów osiedlowych po największe centra handlowe. Recyklomaty różnią się rozmiarem i konfiguracją – od samodzielnych maszyn o powierzchni zaledwie 0,62 m2, po systemy z wieloma szafkami magazynowymi dla dużych lokalizacji.

Linia Basic Line – dla małych i średnich sklepów

TOMRA B5 to jeden z najmniejszych modeli w ofercie, zajmujący zaledwie 0,8 m2 powierzchni. Działa na rynku irlandzkim od lutego 2024 roku i został zaprojektowany dla sprzedawców detalicznych, którzy chcą przyjmować plastikowe butelki i puszki. Wykorzystuje technologię TOMRA Essential Technology, która sprawia, że recykling staje się prosty i intuicyjny.

TOMRA B7 to kompaktowy recyklomat w portfolio TOMRA, zajmujący 1,3 m2 powierzchni i obsługujący trzy różne rodzaje materiałów: puszki, butelki plastikowe i szklane. Urządzenie wyposażone jest w 21,5-calowy dotykowy ekran oraz funkcje wideo i dźwięku. Rozpoznaje opakowania, wykrywa wagę i metal oraz potrafi odczytywać kody kreskowe 2D i 360 stopniowe.

Modele wysokowydajne

TOMRA T70 to zaawansowane rozwiązanie dla większych sklepów, dostępne w wariantach Single i Dual. Model T70 TriSort jest przystosowany do przyjmowania wszystkich trzech typów materiałów i wyposażony w technologię SoftDrop, która zapewnia delikatne obchodzenie się ze szklanymi butelkami, minimalizując ryzyko ich stłuczenia podczas zwrotu.

Rewolucyjne rozwiązania multi-feed

TOMRA R1 to zaawansowane rozwiązanie typu multi-feed dla hipermarketów czy sklepów typu cash & carry. To wysokowydajne urządzenie umożliwia jednoczesny zwrot ponad 100 opakowań, co znacząco przyspiesza cały proces i poprawia komfort zakupów. Technologia TOMRA Flow Technology wykorzystana w R1 oznacza, że konsumenci mogą zwrócić ponad 100 pojemników jednocześnie zamiast zwracać je pojedynczo.

TOMRA R2 to najnowszy model multi-feed o mniejszych gabarytach niż R1, przeznaczony dla mniejszych sklepów. Podczas testów w sześciu krajach jeden ze sklepów odnotował wzrost liczby sesji konsumentów o 52%, a inny aż 85% wzrost liczby zwracanych pojemników. R2 jest kompatybilny z systemami magazynowymi TOMRA (MultiPac 2, EasyPac 1 & 2 oraz RollPac), co pozwala sprzedawcom na modernizację bez inwestowania w nowy sprzęt magazynowy.

Najmniejszy na rynku – M1

TOMRA M1 to najmniejszy na rynku automat, zajmujący zaledwie 0,62 m2 powierzchni. Rozpoznaje, sortuje i magazynuje opakowania szklane, plastikowe i metalowe. Maszyna odbiera dwa rodzaje pojemników – butelki PET i puszki oraz może łączyć się z aplikacjami mobilnymi sklepów.

Sprawdzone w praktyce

Kilka sieci detalicznych w Polsce nawiązało już współpracę z firmą TOMRA w ramach pilotażu przed uruchomieniem systemu kaucyjnego. Na przykład Społem Kielce zainstalowało w swoich 23 sklepach dwa modele w oparciu o wielkość sklepu i przewidywaną liczbę zwrotów: kompaktowy TOMRA B7 i wysokowydajny model TOMRA T70 TriSort.

Polacy pokochają recyklomaty?

Dane z dojrzałych rynków kaucyjnych, które analizuje polski oddział TOMRA, są optymistyczne. Okazuje się, że 87% konsumentów wydaje kaucję w tym samym sklepie, w którym kupiło opakowanie. Co więcej, 31% klientów poszuka innego sklepu, jeśli nie będzie mogło oddać opakowania w danym miejscu.

– To pokazuje, jak ważna staje się dostępność recyklomatów dla zachowania klientów – komentuje ekspert z polskiego biura. – Na dojrzałych rynkach 80-95% wolumenu wraca przez maszyny automatyczne.

Przykład Niemiec, które wprowadziły system return-to-retail w 2003 roku, pokazuje skuteczność – zbiera się tam 98% butelek plastikowych i 99% puszek. Norwegia, gdzie TOMRA testowała pierwsze recyklomaty w 1972 roku, zwraca 92% wszystkich opakowań napojów do recyklingu.

Cele ambitne, ale realne

System kaucyjny wprowadzany jest zgodnie z dyrektywą unijną jako najbardziej skuteczny sposób osiągnięcia wysokich poziomów recyklingu. Oczekiwany poziom zbiórki to powyżej 90%, a na niektórych rynkach osiąga się nawet 95-98%.

Inteligentne maszyny przyszłości

Nowoczesne recyklomaty TOMRA są podłączone do nowoczesnej platformy cyfrowej, z narzędziami, API i usługami, które pomagają w efektywnym zarządzaniu oraz utrzymywaniu lojalności klientów. 70-80% problemów można rozwiązać zdalnie przez telefon – aktualizując bazy danych, oprogramowanie i monitorując pracę maszyn na całym świecie.

Najnowszą innowacją są cyfrowe vouchery – zamiast papierowych bonów, użytkownicy skanują kod QR na ekranie recyklomatu, a voucher pojawia się w przeglądarce mobilnej. To bezdotykowe, bezpapierowe doświadczenie dla użytkowników i sklepów.

System ma także zaawansowane zabezpieczenia przed oszustwami. Maszyny wykrywają próby nieuczciwego zwiększania zwrotów i automatycznie się zamykają, wzywając personel sklepu.

Inwestycja w przyszłość

Inwestycja w recyklomat to nie tylko zakup sprzętu, ale wkład w recykling i gospodarkę cyrkularną. Automatyzacja przynosi wymierne korzyści: oszczędność czasu i pracy personelu, zwiększenie ruchu klientów (dobrze funkcjonujący obszar recyklingu to trzeci najważniejszy czynnik przy wyborze miejsca zwrotu opakowań), a także pozytywny wizerunek marki.

Rewolucja za kilka miesięcy

Październik 2025 roku będzie przełomowy dla polskiego recyklingu. System kaucyjny, który w innych krajach sprawdza się od dekad, wreszcie dotrze do Polski. 50 groszy kaucji za każde opakowanie może wydawać się niewielką kwotą, ale w skali kraju oznacza prawdziwą rewolucję w podejściu do gospodarki odpadami.

Czytaj też: Dzięki tej technologii recykling metali ze zużytej elektroniki wchodzi na kompletnie nowy poziom

TOMRA, firma która wymyśliła pierwszą maszynę kaucyjną na świecie, przez swój polski oddział jest gotowa na tę rewolucję. Od najmniejszego modelu M1 zajmującego 0,62 m2, przez kompaktowe B5 i B7, wydajne T70, aż po rewolucyjne multi-feed R1 i R2 – każdy sklep znajdzie rozwiązanie dopasowane do swoich potrzeb. Pytanie brzmi: czy my jesteśmy gotowi na nią?