Przysługuje ci 5 dodatkowych dni urlopu. Kiedy możesz z nich skorzystać?

Czym jest urlop opiekuńczy i kto może z niego skorzystać?

Urlop opiekuńczy został wprowadzony do Kodeksu pracy w 2023 roku i jest odpowiedzią na unijną dyrektywę work-life balance. Jego celem jest umożliwienie pracownikom zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie, która z poważnych względów medycznych tej opieki potrzebuje. To kluczowe sformułowanie, ponieważ urlop ten nie służy do załatwienia bieżących spraw, ale do realnego wsparcia w chorobie.

Z urlopu mogą skorzystać pracownicy, którzy opiekują się:

• Członkiem rodziny: za członka rodziny uznaje się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka.
• Osobą zamieszkującą w tym samym gospodarstwie domowym: w tym przypadku nie musi być to osoba spokrewniona, a na przykład partner życiowy czy przyjaciel, o ile zamieszkują pod tym samym adresem.

Co ważne, z urlopu można korzystać w częściach. Można go wziąć na przykład jeden dzień w tygodniu przez pięć tygodni lub w bloku pięciu dni z rzędu. Decyzja należy do pracownika.

Urlop opiekuńczy: Wymiar, wniosek i formalności

Urlop opiekuńczy to maksymalnie 5 dni w roku kalendarzowym. Jest to urlop bezpłatny, co oznacza, że w okresie jego trwania pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia. Mimo braku wynagrodzenia, okres ten wlicza się do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, takie jak chociażby wymiar urlopu wypoczynkowego.

Aby skorzystać z urlopu, pracownik musi złożyć wniosek do pracodawcy. Wniosek można złożyć w formie papierowej lub elektronicznej. Wniosek musi zawierać następujące dane:

• imię i nazwisko osoby, która wymaga opieki,
• przyczynę konieczności zapewnienia opieki (poważne względy medyczne),
• stopień pokrewieństwa z pracownikiem (jeśli to członek rodziny) lub adres zamieszkania (jeśli to inna osoba z tego samego gospodarstwa domowego).

Ochrona przed zwolnieniem

Jedną z najważniejszych zalet urlopu opiekuńczego jest specjalna ochrona przed zwolnieniem. Od dnia złożenia wniosku o urlop aż do jego zakończenia, pracodawca nie może prowadzić przygotowań do wypowiedzenia ani wypowiedzieć lub rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem.

Istnieją jednak pewne wyjątki, kiedy wypowiedzenie jest dopuszczalne:

• Zwolnienie dyscyplinarne: pracodawca może zwolnić pracownika bez wypowiedzenia z jego winy, ale tylko za zgodą zakładowej organizacji związkowej.
• Upadłość lub likwidacja pracodawcy: w takiej sytuacji umowa może zostać rozwiązana, jednak pracodawca musi uzgodnić termin z zakładową organizacją związkową.

Warto pamiętać, że ciężar udowodnienia, że zwolnienie jest uzasadnione (np. w przypadku likwidacji firmy), spoczywa na pracodawcy.

Urlop wypoczynkowy a urlop opiekuńczy

Wiele osób myli urlop opiekuńczy z innymi formami urlopów, a to kluczowe, aby zrozumieć różnice. Urlop opiekuńczy nie ma nic wspólnego z urlopem wypoczynkowym, który jest urlopem płatnym, corocznym i przeznaczonym na odpoczynek. Urlop opiekuńczy to dodatkowe uprawnienie, mające charakter celowy, które może być wykorzystane tylko w określonych sytuacjach.

Nie należy go również mylić z dwoma dniami tzw. "urlopu na opiekę nad dzieckiem" (do 14 roku życia), które przysługują rodzicom dzieci.

Urlop wypoczynkowy: Podstawowe zasady

• Nabycie prawa do urlopu: Prawo do pierwszego urlopu nabywa się z upływem każdego miesiąca pracy (1/12 wymiaru rocznego). Kolejne urlopy nabywa się w każdym następnym roku kalendarzowym.
• Wymiar: Zależy od stażu pracy. Wynosi 20 dni (przy stażu < 10 lat) lub 26 dni (przy stażu ≥ 10 lat).
• Udzielanie: Urlop powinien być wykorzystany w roku, w którym został nabyty. Pracodawca może jednostronnie udzielić go w okresie wypowiedzenia.
• Ekwiwalent pieniężny: Przysługuje w przypadku niewykorzystania urlopu z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy.

Dalszy ciąg materiału pod wideo