Prezent od podatnika: 200 milionów złotych dla polskich artystów. Nowa opłata wprowadzona rozporządzeniem

Czym jest opłata reprograficzna?

To forma dodatkowej opłaty (faktycznie: podatku) w wysokości 1 lub 2%, którą państwo nakłada na producentów i importerów urządzeń elektronicznych umożliwiających kopiowanie treści – np. muzyki, filmów, książek czy zdjęć. Teoretycznie ma ona stanowić „godziwą rekompensatę” dla artystów za to, że ich utwory są kopiowane na użytek prywatny.

Wg. ministerstwa formalnie nie jest to podatek, ponieważ środki nie trafiają do budżetu państwa – rozdzielają je organizacje zbiorowego zarządzania, takie jak ZAiKS czy ZPAV. Jednak dla konsumenta efekt będzie taki sam: droższy sprzęt elektroniczny.

Podstawą prawną jest art. 20 ustawy o prawie autorskim oraz unijna dyrektywa 2001/29/WE, która wymaga od państw zapewnienia „godziwej rekompensaty” za kopiowanie utworów na własny użytek. Polska obecnie zbiera ok. 36 mln zł rocznie – a powinna, według Ministerstwa Kultury, nawet 200 mln zł.

Jakie sprzęty zostaną objęte nowym podatkiem?

Rozporządzenie zakłada nałożenie opłaty w wysokości 1–2% ceny sprzedaży na urządzenia takie jak:

• smartfony (powyżej 32 GB pamięci),
• tablety,
• laptopy i komputery stacjonarne,
• telewizory i dekodery z funkcją nagrywania,
• drukarki, skanery, kopiarki, urządzenia wielofunkcyjne,
• papier A4 i A3,
• przenośne dyski SSD/HDD, pendrive’y, karty pamięci,
• odtwarzacze audio/wideo, nagrywarki płyt CD/DVD/Blue-Ray.

W praktyce, mimo że formalnym płatnikiem jest producent lub importer, koszt zostanie przerzucony na konsumenta. Nowy laptop, telefon czy tablet mogą kosztować więcej nawet o kilkadziesiąt złotych.

Kto podzieli się wpływami z opłaty?

Rozdziałem wpływów zajmą się wybrane organizacje:

• ZAiKS (autorzy),
• SAWP (artyści wykonawcy),
• ZPAV (producenci fonogramów),
• ZASP i Stowarzyszenie Filmowców Polskich (twórcy audiowizualni),
• Copyright Polska (autorzy i wydawcy prasy, książek).

Część tych środków ma być przeznaczona na system ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych dla wolnych strzelców – artystów, którzy nie mają etatów ani własnej działalności. Dla wielu z nich to jedyna szansa na emeryturę czy dostęp do publicznej opieki zdrowotnej.

To rzeczywisty powód istnienia opłaty reprograficznej, który wprost pojawiał się w uzasadnieniach wcześniejszych projektów – choć tym razem został jedynie zasygnalizowany.

Nieuzasadniona opłata

Kupujesz płyty CD swoich ulubionych artystów? Opłacasz 29,99 zł miesięcznie za legalny streaming muzyki lub filmów - które w części trafia do artystów? Subskrybujesz audiobooki? To nic, i tak zostaniesz zostaniesz obciążony opłatą reprograficzną. Rząd uznaje, że mimo tych wszystkich opłat nadal korzystasz z „darmowej twórczości” i każę Ci zapłacić jeszcze raz. Co więcej, opłata obejmuję również dekodery, a to oznacza, że zostaną nią obciążone również te osoby, które opłacają co miesiąc abonament RTV.

Polska na czele rankingu, jeżeli chodzi o korzystanie z legalnych źródeł kultury

Czy przez często stosowane stwierdzenie "korzystanie z darmowej twórczości" - Ministerstwo ma na myśli problem piractwa w Polsce? Ciężko powiedzieć, ponieważ ta kwestia nie znajduje się w uzasadnieniu.

Czasy się jednak zmieniają - dobitnie pokazuje to raport Urzędu ds. Własności Intelektualnej z 2024 r. Wg. raportu Polska w rankingu średniej częstotliwości korzystania z nielegalnych treści znalazła się na czwartym miejscu od końca.Po nielegalne treści przeciętny Polak w 2023 roku sięgał około 8,3 raza w miesiącu - mniejszy wyniki uzyskały jedynie Rumunia, Niemcy i Włochy.¹

Nowa opłata zostanie wprowadzona rozporządzeniem

W 2021 r. Prezydent Andrzej Duda powiedział że pod żadnym pozorem, nie podpisze ustawy prowadzającej opłaty reprograficznej. Tym razem zamiast ustawy, którą można by przedyskutować w Sejmie i której mógłby sprzeciwić się prezydent, rząd wybrał ścieżkę rozporządzenia. Nie będzie głosowań, konsultacji społecznych w praktyce ani możliwości zablokowania regulacji.

Opłata ma zacząć obowiązywać z dniem 1 stycznia 2026 r.

¹ spidersweb.pl Piractwo? To nie w Polsce, my płacimy za streaming

Dalszy ciąg materiału pod wideo