Od stycznia 2026 r. duże zmiany w orzecznictwie lekarskim ZUS: Sejm uchwalił nowe przepisy. Co trzeba wiedzieć?

Zmiany w orzecznictwie lekarskim ZUS 2026

Za uchwaleniem nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych głosowało 257 posłów, pięciu było przeciw, a 180 wstrzymało się od głosu. Wcześniej posłowie zagłosowali za przystąpieniem do trzeciego czytania projektu bez ponownego kierowania go do komisji. Odrzucili również poprawki zgłoszone w drugim czytaniu przez klub PiS i koło Razem. PiS chciał, aby zrezygnować w noweli z ograniczenia trzyosobowego składu orzekającego w drugiej instancji do jednego lekarza orzecznika. Razem sprzeciwiało się wprowadzeniu możliwości korzystania ze zwolnienia w jednym miejscu, a pracowania w drugim (np. dla osób z dwoma etatami – jeśli charakter pracy na to pozwala).

Nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - zmiany

Regulacja przygotowana w MRPiPS zakłada wprowadzenie jednolitych zasad i trybu wydawania orzeczeń przez ZUS. Orzeczenia te uprawniają m.in. do renty z tytułu niezdolności do pracy, do dodatku pielęgnacyjnego czy renty socjalnej. Ponadto lekarze orzecznicy w ZUS wykonują kontrolę prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy oraz wystawiania zaświadczeń lekarskich.

Lekarze orzecznicy będą mogli wybrać, czy chcą wykonywać pracę na podstawie umowy o pracę, czy na podstawie umowy cywilnoprawnej. Naczelny lekarz ZUS, jego zastępca, główny lekarz orzecznik, zastępca głównego lekarza orzecznika i lekarze inspektorzy nadzoru orzecznictwa lekarskiego będą zatrudniani wyłącznie na podstawie umów o pracę.

MRPiPS chce również, aby wynagrodzenie zasadnicze lekarzy orzeczników było ustalane na podobnych zasadach, jak najniższe wynagrodzenia zasadnicze niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych. Zdaniem resortu przełoży się to na około 25-procentowy wzrost wynagrodzeń lekarzy w ZUS.

Na stanowisko lekarza orzecznika zatrudniani będą również – co do zasady – lekarze bez tytułu specjalisty. Regulacja zakłada wprowadzenie możliwości wydawania orzeczeń w określonych rodzajach spraw (związanych z ich kompetencjami) przez fizjoterapeutów, pielęgniarki i pielęgniarzy.

Nowela zakłada też zmiany struktury organizacyjnej orzecznictwa lekarskiego. Zaproponowano konsolidację zadań związanych z wydawaniem orzeczeń oraz realizacją bezpośredniego nadzoru nad orzekaniem w centrach orzeczniczych, które będą tworzone w oddziałach ZUS.

Regulacja przewiduje również wprowadzenie jednoosobowego orzekania we wszystkich przypadkach. Zarówno w pierwszej instancji, jak i w drugiej instancji, wskutek złożenia zarzutu wadliwości lub sprzeciwu, orzeczenia będą wydawane jednoosobowo.

W przepisach doprecyzowano, kiedy można stracić zasiłek chorobowy. Stracić go będą mogły osoby, które podczas zwolnienia wykonują pracę zarobkową (z wyjątkiem drobnych czynności, jak np. zakupy) czy działania przedłużające chorobę (np. forsowny wyjazd podczas rekonwalescencji).

Regulacja wprowadza także możliwość korzystania ze zwolnienia w jednym miejscu, a pracowania w drugim (np. dla osób z dwoma etatami – jeśli charakter pracy na to pozwala).

Wprowadzone zostaną również nowe zasady kontroli zwolnień lekarskich. ZUS będzie mógł zażądać od wystawiającego zaświadczenie lekarskie lub od podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych, w którym wystawiono zaświadczenie lekarskie, udostępnienia dokumentacji medycznej dotyczącej ubezpieczonego lub chorego członka rodziny.

Kontrola ma polegać na ustaleniu, czy osoba nie podejmuje działań, które wyłączają ją z prawa do czasowego zwolnienia od pracy, a w przypadku zasiłku opiekuńczego również na ustaleniu, czy poza ubezpieczonym nie ma innych członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, mogących zapewnić opiekę.

Nowela co do zasady ma wejść w życie 1 stycznia 2026 r.

Dalszy ciąg materiału pod wideo