Nowoczesny szpital, czyli jaki? "Utrzymanie zaawansowanych maszyn jest wyzwaniem"

• Kierownik CSIRT CeZ Jeremi Olechnowicz nie pozostawia złudzeń: liczba cyberataków na szpitale będzie rosła. Nowe narzędzia ochrony nie sprawią, że będziemy bezpieczni. Konieczne są szkolenia pracowników
• Nowoczesne szpitale potrzebują także wielu innych innowacyjnych technologii zapewniających interoperacyjność, ale ich zakres powinien wynikać z miejsca szpitala w systemie - twierdzą eksperci
• Czasami dochodzi do sytuacji, gdy po najnowsze technologie sięgają nie te szpitale, do których te technologie ze względu na rzeczywiste zapotrzebowanie powinny trafiać - uważa Izabela Marcewicz-Jendrysik, dyrektorka NIGRiR
• W sieci szpitali utworzono poziomy zabezpieczenia, ale zabrakło określenia poziomów referencyjności wynikających między innymi z zaawansowania technologicznego lecznic - ocenia prof. Jarosław Fedorowski, prezes Polskiej Federacji Szpitali 

Cyberbezpieczeństwo szpitali. "Liczba incydentów będzie rosła"

Sektor zdrowia zgromadził ogromne ilości wrażliwych danych. Interesują się nimi przestępcy. Szpitale będą coraz częściej narażone na cyberataki, które mogą wpływać na ciągłość ich działania. Dlatego inwestowanie w cyberbezpieczeństwo musi być bardzo ważnym elementem opisującym nowoczesny szpital, dzisiaj i w przyszłości, pod względem infrastruktury, integracji systemów i bezpieczeństwa - zwracają uwagę eksperci.*

Zespół ds. cyberbezpieczeństwa Centrum e-Zdrowia powołany w 2023 r. zbiera informacje o incydentach. - Staramy się zrozumieć, gdzie są braki, jakie są potrzeby w zakresie zabezpieczeń systemowych. Widzimy skokowy wzrost ilości zdarzeń uderzających w bezpieczeństwo podmiotów leczniczych, ale też znajdujemy coraz więcej różnych informacji dotyczących podatności podmiotów na cyberataki - mówił podczas niedawnego XXI Forum Rynku Zdrowia Jeremi Olechnowicz, kierownik CSIRT (Cyber Security Incident Response Team) Centrum e-Zdrowia.

Przestępy zmieniają i doskonalą narzędzia oraz metody cyberataków. Grupy hakerskie rozwijają się, dysponują coraz większymi zasobami finansowymi, kadrowymi. Więc wyzwanie jest ogromne.

Kierownik CSIRT CeZ nie pozostawił złudzeń: liczba incydentów niestety będzie rosła i trzeba się na to przygotować. - I sam fakt, że kupimy najlepsze w danej chwili narzędzia bezpieczeństwa wcale nie sprawi, że będziemy bezpieczni. A to dlatego, że musimy przeszkolić całą kadrę i ktoś musi monitorować zdarzenia, które są widoczne w systemach bezpieczeństwa, bo one same z siebie nie podejmą działań - zaznaczył Jeremi Olechnowicz.

Przypomniał, że ma nastąpić oczekiwana nowelizacja ustawy o Krajowym Systemie Cyberbezpieczeństwa: - Nałoży nieco więcej dodatkowych obowiązków na podmioty lecznicze, ale nie będzie ich dużo.

Czy jest z nami (zaufany) informatyk?

Jak przekazała Jolanta Malak, regionalna dyrektor sprzedaży Polska & Ukraina w Fortinet, z ankiety przeprowadzonej przez Fortinet już kilka lat temu wynikało, że poziom świadomości personelu placówek medycznych co do wrażliwości danych medycznych jest bardzo wysoki. Natomiast pożądaną poprawę cyberbezpieczeństwa blokuje brak środków finansowych.

Poziom cyberbezpieczeństwa to między innymi kwestia dostępu do specjalistów. - Jeśli jednostka nie posiada wystarczających zasobów, by zbudować dobry system bezpieczeństwa, powinna dobrać partnerów z rynku, którzy tego typu usługi wykonują - mówiła.

Bartłomiej Mijalski, dyrektor operacyjny Nexus Polska podkreślił z kolei, że podłączanie nowych informatycznych rozwiązań zewnętrznych dostawców wymaga uważnej konsultacji z informatykami.

- W tym zakresie musi istnieć pełny mechanizm kontroli, więc nie zapominajmy o zespołach IT. Oni muszą wiedzieć, że w szpitalu odbywa się proces integracyjny czy podłączanie nowych urządzeń wykorzystujących sieć - zwracał uwagę.

Eksperci w kontekście cyberbezpieczeństwa wskazują też na bardzo ważny dzisiaj aspekt geopolityczny. Marcin Bruszewski, prezes zarządu Innovaris, przypomniał, że od 2022 roku obowiązuje unijna dyrektywa Network and Information Security Directive 2. odnosząca się do bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej.

- Powinny się głęboko zastanawiać z jakimi partnerami dzisiaj współpracujemy i od kogo kupujemy wysoką technologię. Jeśli nie będziemy kierowali się tą dyrektywą, to w skrajnej sytuacji zostaniemy zmuszeni do wyłączenia systemów informatycznych, co zachwieje zarządzaniem szpitalem - przestrzegał.

Cyberbezpieczeństwo to tylko jeden z elementów inwestycji służących interoperacyjności, jaka zdaniem ekspertów powinna charakteryzować nowoczesne szpitale.

Potrzebujemy przemyślanych projektów modernizacyjnych 

Dla Jarosława Adamka, dyrektora handlowego Climatic, jednym z największych problemów dla sprawnej realizacji inwestycji szpitalnych jest niskiej jakości dokumentacja. Pojawiają się błędy projektowe, które wydłużają czas realizacji i generują dodatkowe koszty.

Proponował przyjrzeć się wzorcom niemieckim czy francuskim. - Tam architekci są zaangażowani w proces inwestycyjny od samego początku, od projektowania, poprzez nadzory autorskie. Są specjalistami znającymi się również na technologii medycznej - podkreślał.

Na etapie bezpośredniej realizacji inwestycji procentuje też wykonywanie projektów w dużej mierze w technologii 3D. To zwiększa koszty, ale niesie z sobą zupełnie inny poziom dokumentacji, w tym warsztatowej. Tak wykonana dokumentacja projektowa pozwala m.in. na sprawne produkowanie modułów budynków poza terenem budowy.

Marcin Bruszewski dodał, że biorąc pod uwagę kwestie bezpieczeństwa należy mieć na uwadze przy przemyślanym projektowania szpitali także podejście do ich wykorzystania.

- Szpitale muszą myśleć o tym, że np. funkcja bloku operacyjnego i wykorzystanie wysokich technologii może się zmieniać w czasie ze względu na sytuację epidemiologiczną czy inne kryzysy - mówił, sięgając m.in. do doświadczeń wojny w Ukrainie.

Wskazał na rolę ekspertów: - Jeżeli nie mamy takich kompetencji w jednostce, zaufajmy ekspertom, bo się na tym znają - powiedział, dodając, że w takim wypadku najlepiej porównać opinie z kilku firm eksperckich.

Nowe technologie z KPO. To dla tych, którzy są sprytni?

Integracja automatyzacji i AI w procesach diagnostycznych, chirurgii i opiece, w tym stosowanie robotów, to kolejny element, który jest wskazywany jako ten, który charakteryzuje nowoczesny szpital i stanie się atrybutem szpitala przyszłości.

Artur Ostrowski, dyrektor zarządzający da Vinci, Synektik zwrócił jednak uwagę, że nawet najbardziej znane roboty chirurgiczne pod względem rozwoju znajdują się na tzw. pierwszym poziomie wsparcia personelu medycznego. Na poziomie piątym są natomiast roboty autonomiczne, przykładowo rehabilitacyjne, apteczne, które już wiele potrafią i wykonują ściśle zadaną pracę w samodzielnym reżimie.

By bilans inwestycji w robotykę okazał się dodatni, te niemęczące się maszyny muszą być maksymalnie wykorzystane. Utrzymanie tak zaawansowanych technologicznie maszyn jak roboty medyczne jest wyzwaniem i inwestowanie w nie powinno wynikać z rozwiązań systemowych.

- Środki z KPO trafiają do małych szpitali, które w sposób ograniczony mają możliwość absorpcji nowoczesnych technologii, a pominęliśmy istotnie duże ośrodki. Nie budujemy high volume center - rozważał Artur Ostrowski, odnosząc tę uwagę ogólnie do wdrażania nowoczesnych technologii.

Podobną uwagą podzieliła się Izabela Marcewicz-Jendrysik, dyrektorka Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher w Warszawie. Oceniła, iż czasami dochodzi do sytuacji, gdy po najnowsze technologie, w tym ze środków unijnych, sięgają nie te szpitale, do których te technologie ze względu na rzeczywiste zapotrzebowanie powinny trafiać.

- To aktorzy systemu ochrony zdrowia, którzy są smart, którzy wiedzą jak chwycić okazję tu i teraz. Mają umiejętności pozyskiwania środków, budowania projektów. Brakuje nam jednak systemowego podejścia i odpowiedzi na pytanie co chcemy osiągnąć - mówiła, przywołując jako przykład rozwiązania dotyczące cyberbezpieczeństwa.

Reformy też potrzebują pieniędzy

Dodała, że w tym zakresie są standardy, ale bardzo szerokie i dlatego czasem nie przystają do możliwości i potrzeb szpitala. Proponowała określenie obligatoryjnych standardów dla szpitali różnych poziomów: rejonowych, wielospecjalistycznych i tych, które stanowią zabezpieczenie na czas kryzysu.

Prof. Jarosław J. Fedorowski, prezes Polskiej Federacji Szpitali
zwrócił uwagę na ponowną potrzebę określenia miejsca poszczególnych szpitali w systemie, co też ma znaczenie dla bezpieczeństwa zdrowotnego.

Jego zdaniem, zmiany organizacyjne w szpitalnictwie powinny zdecydowanie zmierzać w kierunku koordynowanej ochrony zdrowia. -Tak, by szpital był związkiem podmiotów leczniczych z możliwością współpracy z ośrodkami referencyjnymi, abyśmy mogli pacjentów w odpowiedni sposób przekazywać i zapewnić ciągłość opieki - zaznaczył.

Jak mówił, reforma ochrony zdrowia też wymaga wydatków. Jako przykład podał wchodzącą kompleksową reformę ochrony zdrowia w Wielkiej Brytanii. Tam postanowiono zainwestować w samo przeprowadzenie reformy, a nie w leczenie bezpośrednie. - Ile pieniędzy zainwestowano w reformę w Polsce, gdy tworzono sieć szpitali w 2017 r.? Nic - mówił, wskazując na ten aspekt organizacji ochrony zdrowia, który do dzisiaj w Polsce sprawia ogromne problemy.

- W tym celu w sieci szpitali utworzono poziomy zabezpieczenia, ale zabrakło określenia poziomów referencyjności wynikających między innymi z zaawansowania technologicznego i zabrakło też określenia mechanizmów współpracy między szpitalami - ocenił.

Eksperci przewidują różne możliwe scenariusze rozwoju szpitalnictwa opartego o nowoczesne rozwiązania technologiczne. Studzą jednak niektóre wizje.
- Szpitale będą przyswajały kolejne nowe technologie, ale będą to wyspowe a nie systemowe rozwiązania z uwagi na problemy po stronie integracyjnej i różne kierunki, z których te technologie będą się u nas pojawiały - przewiduje Artur Ostrowski.

*Wypowiedzi i opinie ekspertów wykorzystane w tekście zostały zanotowane na XXI Forum Rynku Zdrowia (Warszawa, 20-21 października) podczas sesji „Szpitale przyszłości - infrastruktura, integracja systemów, bezpieczeństwo”.

Materiał chroniony prawem autorskim - zasady przedruków określa regulamin.