Niewydolność nerek - objawy i grupy ryzyka. Jak rozpoznać niewydolność nerek?

Jak dochodzi do niewydolności nerek?

— Przewlekła niewydolność nerek to wieloobjawowy zespół chorobowy, powstały w skutek niszczenia nerek przez toczące w nich procesy patologiczne, przewlekłe lub ostre — taką definicję niewydolności nerek podał podczas konferencji "Polka w Europie" prof. dr hab. n. med. Ryszard Gellert.

Najprościej mówiąc, niewydolność nerek to upośledzenie czynności tych narządów. Oznacza to, że nerki stopniowo przestają pełnić swoje funkcje, w tym najważniejszą — filtrację krwi. Źle filtrowana krew sprawia, że wydalana jest zbyt mała ilość wody, co sprawia, że w organizmie magazynowane są coraz większe ilości toksyn i produktów przemiany materii. To prowadzi do stopniowego upośledzenia pracy kolejnych narządów i rozwoju stanów zagrażających naszemu życiu.

Rodzaje niewydolności nerek

Nefrologia wyróżnia dwa rodzaje niewydolności: ostrą i przewlekłą. Ostra niewydolność nerek wiąże się zazwyczaj ze stanem chorobowym wywołanym przez inną chorobę lub uraz mechaniczny. Taki stan jest bardzo niebezpieczny i w krótkim czasie może doprowadzić do śmierci pacjenta.

Z kolei niewydolność przewlekła to choroba znacznie bardziej podstępna. W większości przypadków nie wykrywana jest w ogóle, a pacjent dowiaduje się o niej, gdy choroba jest w zaawansowanym stadium. Czasem jednak niewydolność nerek diagnozowana jest przy okazji rozpoznania innych chorób. Dlaczego? Ponieważ nerki nie bolą.

— Pacjent, który przychodzi do nefrologa, to pacjent, u którego choroba nerek została wykryta przez przypadek. Nie ma żadnych specyficznych objawów bólowych chorób nerek. Żadnych. Jeżeli są — są to zakażania dróg moczowych — mówi prof. Gellert i dodaje: — Do doktora zwykle zgłaszają się pacjenci, którzy mówią: "panie doktorze, nerki mnie bolą". Jeśli kogoś tak "bolą nerki", to nie jest to ból nerek – jest to ból kręgosłupa, ból mięśni, ból stawów, ale na pewno nie jest to ból nerki. Nerka nie ma nerwów czuciowych. W związku z tym nerki nie bolą. Boli torebka nerwowa, która się napina przy stanach zapalnych, boli zapalenie miedniczki nerkowej, ale nie boli sama nerka.

Niewydolność nerek — grupy ryzyka

Wśród głównych czynników ryzyka zachorowania na niewydolność nerek eksperci w pierwszej kolejności wymieniają nadciśnienie tętnicze. Na kolejnych miejscach wymienia się cukrzycę, otyłość, palenie papierosów, podeszły wiek, dietę wysokobiałkową oraz choroby serca.

Nie bez powodu niewydolność nerek nazywana jest "cichym i podstępnym zabójcą". Nauka zna przypadki, w których choroba rozwija się u pacjenta przez 10-15 lat w sposób zupełnie bezobjawowy. Po tym czasie jest trudna do wyleczenia – leczenie może trwać nawet kilka lub kilkanaście lat, a pomimo tego i tak dochodzi do śmierci pacjenta, z powodu chorób powiązanych ze zbyt późno zdiagnozowaną niewydolnością nerek.

W zaawansowanym stadium choroba doprowadza do zatrucia organizmu toksynami, które nie są wydalane wraz z moczem z naszego organizmu. Kumulowane w tkankach prowadzą do stopniowego wyniszczenia organizmu. Dlatego tak ważne jest odpowiednio wczesne diagnozowanie chorób nerek, w tym niewydolności nerek, aby szansa na całkowite wyleczenie była jak największa. Aby zwiększyć świadomość pacjentów i zachęcić do regularnej profilaktyki, 12 marca ogłoszono Światowym Dniem Nerek.

Objawy niewydolności nerek

O ile ostra niewydolność nerek daje swoiste objawy, takie jak biegunka, odwodnienie, nudności, wymioty czy krwotoki, o tyle niewydolność przewlekła przez lata może nie dawać żadnych objawów.

Najczęściej jednak w funkcjonowaniu naszego organizmu zachodzą zmiany wynikające z rozwoju choroby, które jednak zrzucamy na karb przepracowania czy przemęczenia. Tymczasem to organizm daje nam znaki, że organy nie pracują prawidłowo.

Pierwszym z objawów niewydolności nerek, który powinien nas zaniepokoić jest ciągłe zmęczenie, uczucie wyczerpania organizmu, a także problemy z pamięcią i koncentracją. Winne temu są gromadzące się we krwi zanieczyszczenia i toksyny, które stopniowo zaburzają pracę wszystkich układów i organów, wliczając w to mózg.

Z tego samego powodu możemy zaobserwować problemy z zasypianiem oraz pogorszenie się jakości snu. Kiedy nerki przestają prawidłowo filtrować krew, toksyny nie są wydalane z moczem, a magazynują się w naszym organizmie. Zaburzona zostaje więc równowaga wodno-elektrolitowa, która wpływa na jakość snu.

Bywa, że niewydolność nerek jest też przyczyną pogorszenia się stanu skóry, która z tłustej czy mieszanej zmienia się w suchą i swędzącą. Dlaczego tak się dzieje? Oprócz funkcji filtrowania krwi, nerki dbają też o stan kości i produkcję czerwonych krwinek. Wpływają też o utrzymanie prawidłowej ilości minerałów we krwi. Jeśli działają nieprawidłowo, zmniejsza się ilość składników mineralnych, co może skutkować suchością skóry i chorobami kości. Zamiast inwestować w kolejny kosmetyk nawilżający, warto wykonać podstawowe badania moczu.

Bardzo często przy nieprawidłowym funkcjonowaniu nerek pojawia się potrzeba częstszego lub rzadszego niż zazwyczaj oddawania moczu. Może on też mieć inny kolor i zapach. Niestety najczęściej tłumaczymy to sobie zmianą diety. Stan, w którym mocz staje się pienisty, zmienia kolor na ciemniejszy lub gdy pojawia się krwiomocz, powinien być jak najszybciej skonsultowany z lekarzem.

Jeśli nerki nie działają prawidłowo, to nie dość, że w organizmie kumulują się toksyny, to zmniejsza się ilość wydalanej wody, która zaczyna magazynować się w tkankach, prowadząc do powstania obrzęków. Obrzęki pojawiają się najczęściej w kończynach, ale równie dobrze mogą dotyczyć twarzy. Opuchnięte nogi mogą też świadczyć o chorobie żylnej czy chorobach wątroby i serca.

Jak wykryć niewydolność nerek?

— Skąd dowiedzieć się, że nerka jest zdrowa i wydolna? Trzeba zrobić badanie ogólne moczu — mówi prof. Gellert. I rzeczywiście, badanie ogólne moczu powinno być pierwszym krokiem w kierunku diagnostyki niewydolności nerek. Kolejnym badaniem powinno być pobranie krwi i oznaczenie kreatyniny we krwi. Jako trzecie powinno zostać wykonane badanie obrazowe – USG nerek.

Skierowanie na badania powinien wydać lekarz rodzinny zwłaszcza, jeśli należymy do grupy ryzyka. Jeśli wyniki badań będą nieprawidłowe, z pewnością dostaniemy skierowanie na wizytę u nefrologa, który biorąc pod uwagę wyniki badań postawi diagnozę i ustali leczenie.

Jak ustrzec się przed niewydolnością nerek? Zasady są bardzo proste:

• należy rozpocząć leczenie nadciśnienia, jeśli takie u nas zdiagnozowano;
• zmniejszyć ilość białka w codziennej diecie;
• zrezygnować z palenia papierosów.

Jeśli do powyższych zmian dodamy racjonalną, dobrze zbilansowaną dietę, picie odpowiedniej ilości płynów w ciągu dnia oraz prowadzenie aktywnego życia — uda nam się uniknąć niewydolności nerek.

— Co dobre dla serca, dobre też dla nerek — podsumowuje prof. Ryszard Geller.