Nagroda Nobla z medycyny 2025 przyznana. Trójka nagrodzonych

• Sprawdź, czy dobrze się odżywiasz. Zrób TEST
• Więcej aktualnych wiadomości znajdziesz na stronie głównej Onetu

Nagroda Nobla z fizjologii lub medycyny 2025 — zwycięzca

Uhonorowano Mary E. Brunkow, Freda Ramsdella i Shimona Sakaguchiego za odkrycia dotyczące obwodowej tolerancji immunologicznej.

Tegoroczni laureaci medycyny odkryli, jak system odpornościowy jest pod kontrolą. Potężny układ odpornościowy organizmu musi być regulowany, albo może zaatakować nasze własne organy. Brunkow, Ramsdell i Sakaguchi zostali nagrodzeni tegoroczną nagrodą medyczną za przełomowe odkrycia dotyczące obwodowej tolerancji odpornościowej, która zapobiega uszkodzeniu organizmu układu odpornościowego.

Laureaci zidentyfikowali ochroniarzy układu odpornościowego, regulacyjne komórki T, które zapobiegają atakowaniu komórek odpornościowych na nasz własny organizm.

Odkrycia laureatów zapoczątkowały dziedzinę tolerancji obwodowej, pobudzając rozwój leczenia raka i chorób autoimmunologicznych. Może to również doprowadzić do udanych transplantacji. Kilka z tych zabiegów przechodzi obecnie badania kliniczne.

Nobel z medycyny 2025 — oni byli typowani

Nazwiska osób rozważanych przez Komisję Noblowską pozostają niejawne, podobnie jak szczegóły dotyczące procesu wyboru laureatów. Informacje te są utajnione przez pół wieku od momentu przyznania nagrody. Dlatego co roku eksperci próbują przewidzieć, kto może zostać wyróżniony w poszczególnych dziedzinach nauki.

W tym roku wśród najczęściej wymienianych kandydatów na Nobla w dziedzinie medycyny lub fizjologii byli:

• Andrea Ablasser, Glen N. Barber, Zhijian ‘James’ Chen — za badania nad układem odpornościowym, zwłaszcza mechanizmami wykrywania patogenów i aktywacji odpowiedzi immunologicznej.
• John E. Dick — za badania nad białaczką, w tym odkrycie komórek macierzystych nowotworów krwi, co miało ogromny wpływ na rozwój terapii celowanych.
• Kenji Kangawa, Masayasu Kojima — za odkrycie greliny, hormonu głodu, który odgrywa kluczową rolę w regulacji apetytu i metabolizmu.
• Jeffrey M. Friedman, Masashi Yanagisawa, Thomas S. Kilduff — za odkrycia dotyczące hormonów sytości (leptyna), snu i czuwania (oreksyna). Ich prace mają ogromne znaczenie dla leczenia otyłości, bezsenności i zaburzeń metabolicznych.

Laureaci Nobla z fizjologii lub medycyny 2014-2024

Nobel z dziedziny medycyny i fizjologii przyznawany jest zwyczajowo w pierwszy poniedziałek miesiąca, który w tym roku przypada 6 października.

W ubiegłym roku laureatami zostali Victor Ambros i Gary Ruvkun. Docenono ich odkrycie mikroRNA, nowej klasy maleńkich cząsteczek RNA, które odgrywają kluczową rolę w regulacji genów. Ich przełomowe odkrycie w małym robaku C. elegans ujawniło zupełnie nową zasadę regulacji genów. MikroRNA okazują się mieć fundamentalne znaczenie dla rozwoju i funkcjonowania organizmów. Więcej przeczytasz tutaj: Nobel z medycyny przyznany. Nagroda trafiła do Victora Ambrosa i Gary'ego Ruvkuna, badaczy genów

Do 2024 r. Nobla w tej dziedzinie przyznano 231 osobom (w sumie 115 nagród). W gronie tym znalazło się 13 kobiet. Najmłodszym laureatem nagrody był Frederick Banting, który w wieku 32 lat otrzymał wyróżnienie (wraz z Johnem Jamesem Richardem Macleodem) za odkrycie insuliny. Z kolei najstarszy nagrodzony to Peyton Rous. Badacz miał 87 lat, gdy odebrał medal za odkrycie wirusów indukujących powstawanie guzów.

Oto lista wszystkich laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny, którzy zostali uhonorowani w ciągu ostatniej dekady:

1. 1

   2024 r.: Victor Ambros i Gary Ruvkun — za odkrycie mikroRNA i jego roli w potranskrypcyjnej regulacji genów.

2. 2

   2023 r.: Katalin Kariko i Drew Weissmana — za prace nad technologią umożliwiającą stworzenie szczepionki mRNA przeciw COVID-19.

3. 3

   2022 r.: Svante Pääbo — za odkrycia dotyczące genomów wymarłych człowiekowatych i ewolucji człowieka;

4. 4

   2021 r.: David Julius oraz Ardem Patapoutian — za odkrycie receptorów temperatury i dotyku;

5. 5

   2020 r.: Harvey Alter, Michael Houghton oraz Charles M. Rice — za odkrycie wirusa zapalenia wątroby typu C;

6. 6

   2019 r.: William Kaelin Jr., Peter Ratcliffe i Gregg L. Semenza — za odkrycie, jak komórki wyczuwają i dostosowują się do dostępności tlenu;

7. 7

   2018 r.: James P. Allison oraz Tasuku Honjo — za odkrycie terapii przeciwnowotworowej poprzez hamowanie negatywnej regulacji immunologicznej;

8. 8

   2017 r.: Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash i Michael W. Young — za odkrycia mechanizmów molekularnych kontrolujących rytm dobowy;

9. 9

   2016 r.: Yoshinori Ōsumi — za odkrycia mechanizmów autofagii;

10. 10

    2015 r.: Tu Youyou, William C. Campbell oraz Satoshi Ōmura — za odkrycia dotyczące nowej terapii infekcji spowodowanych przez pasożytnicze nicienie;

11. 11

    2014 r.: John O'Keefe, May Britt-Moser i Edvard Moser — za odkrycia dotyczące komórek mózgowych odpowiadających za system orientacji w przestrzeni.

Nobel z medycyny — wielcy pominięci

W prognozach od lat pojawiają się również przełomowe osiągnięcia, które dotąd nie zostały uhonorowane. Przykładem jest projekt sekwencjonowania ludzkiego genomu, zakończony w 2003 roku przez międzynarodowe konsorcjum naukowców z USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Japonii i Chin. Choć jego wpływ na naukę — w tym medycynę — był ogromny, szanse na Nobla są niewielkie ze względu na ograniczenia regulaminowe. Alfred Nobel zastrzegł, że nagrodę mogą otrzymać maksymalnie trzy osoby, co w przypadku dużych zespołów badawczych jest trudne do spełnienia.

Wśród potencjalnych kandydatów do nagrody wymienia się także twórców nowoczesnych terapii otyłości — leków naśladujących działanie hormonu GLP-1. Svetlana Mojsov, dr Joel Habener i Lotte Bjerre Knudsen, którzy pracowali nad semaglutydem, zostali w tym roku wyróżnieni Nagrodą Laskera-DeBakeya, często uznawaną za zapowiedź przyszłego Nobla.

• Przeczytaj też: Lekarz wyjaśnia, dla kogo naprawdę jest Ozempic. O zamieszaniu z semaglutydem mówi: "mój entuzjazm nie jest na wyrost"

Eksperci rozważają również, kiedy zostanie doceniony wkład sztucznej inteligencji w rozwój medycyny. Przykładem jest baza danych AlphaFold, która umożliwia przewidywanie trójwymiarowych struktur białek na podstawie sekwencji aminokwasów. Korzystało z niej już ponad dwa miliony naukowców na całym świecie.

Na liście oczekujących na wyróżnienie znajdują się również: Jeffrey Gordon, biolog z Uniwersytetu Waszyngtońskiego w St. Louis, badający mikrobiom jelitowy, oraz Mary-Claire King z tej samej uczelni, która przez 17 lat analizowała rolę mutacji genu BRCA1 w rozwoju raka piersi i jajników.

Nagroda Nobla z fizjologii lub medycyny — ciekawostki

Jak każda nagroda, także Nobel z medycyny lub fizjologii, ma bardzo ciekawą historię. Oto kilka ciekawostek z nią związanych:

1. 1

   Pierwszym laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny lub fizjologii był Emil von Behring, który został uhonorowany za opracowanie terapii przeciw błonicy — jednej z najgroźniejszych chorób dziecięcych w XIX wieku.

2. 2

   W 1923 r. nagrodę otrzymali Frederick Banting i John Macleod. Banting był tak oburzony, że pominięto jego współpracownika Charlesa Besta, że podzielił się z nim swoją częścią nagrody.

3. 3

   Kandydaci do Nagrody Nobla nie mogą nominować się sami. Nominacje mogą składać tylko wybrane osoby i instytucje, np. profesorowie medycyny, członkowie akademii nauk czy byli laureaci.

4. 4

   James Watson, Francis Crick i Maurice Wilkins otrzymali Nobla w 1962 r. za odkrycie struktury DNA. Rosalind Franklin, której zdjęcia rentgenowskie były kluczowe, zmarła wcześniej i nie została uhonorowana — Nagrody Nobla nie przyznaje się pośmiertnie.

5. 5

   W 1936 r. Otto Loewi i Henry Dale otrzymali Nobla za odkrycie neuroprzekaźników. Loewi był z wykształcenia fizykiem, co pokazuje interdyscyplinarność badań medycznych. Rok później nagroda trafiła do botanika — Alberta Szent-Györgyiego, który badając paprykę i cytrusy, odkrył witaminę C. Z kolei w 1979 r. nagrodę otrzymał ekspert od statystyki i ekonomii zdrowia. Baruch Blumberg został uhonorowany za odkrycie wirusa zapalenia wątroby typu B.

6. 6

   Choć wszystkie nagrody Nobla (poza pokojową) są wręczane w Sztokholmie, nagrodę z medycyny przyznaje Instytut Karolinska — niezależna uczelnia medyczna.

7. 7

   W 1949 r. Antonio Egas Moniz otrzymał Nobla za lobotomię — dziś uznawaną za brutalną i nieetyczną metodę leczenia chorób psychicznych.

8. 8

   Nagroda za odkrycie wirusa HIV została przyznana dopiero w 2008 r., choć wirus był znany od lat 80. Czasem potrzeba wielu lat, by potwierdzić znaczenie odkrycia.