Kolejne kraje zakazują. Wiadomo, że wyniszcza wątrobę i nerki

2 dni temu 6

Zakaz stosowania PFAS. Znajdują się m.in. w opakowaniach do jedzenia na wynos

Unia Europejska finalizuje projekt rozporządzenia, które może radykalnie zmienić rynek konsumencki. Chodzi o zakaz stosowania PFAS – grupy związków chemicznych określanych jako "wieczne chemikalia", ze względu na ich odporność na rozkład. Substancje te są wykorzystywane od dekad w produktach codziennego użytku: od odzieży, przez naczynia, aż po kosmetyki, elektronikę i materiały budowlane.

Problem polega na tym, że PFAS nie znikają – ani z organizmu człowieka, ani z gleby czy wód gruntowych. Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA) podkreśla, że ich długotrwała obecność w środowisku prowadzi do kumulacji, a ich toksyczność powiązana jest m.in. z uszkodzeniami wątroby, nerek, zaburzeniami hormonalnymi i chorobami nowotworowymi. Szczególny niepokój budzi wpływ PFAS na rozwój nowotworów jąder oraz chorób tarczycy.

Jeszcze do niedawna zakładano, że regulacje w tym zakresie pojawią się dopiero po 2026 roku. Jednak pod koniec 2024 r. komisarz UE ds. środowiska, Jessika Roswall, ogłosiła przyspieszenie prac. Bruksela uznała problem za priorytetowy, a nowe przepisy są obecnie konsultowane z państwami członkowskimi.

PFAS - gdzie znajdziemy?

Związki per- i polifluoroalkilowe (PFAS) to syntetyczne chemikalia, które są odporne na wodę, tłuszcze, wysoką temperaturę i tarcie. Dzięki temu znalazły szerokie zastosowanie m.in. w produkcji odzieży sportowej, naczyń kuchennych z powłoką nieprzywierającą, pianek gaśniczych czy elektroniki.

Jednak ta sama trwałość, która była zaletą, dziś jest źródłem zagrożenia. Wiązania węgiel-fluor, które decydują o ich stabilności, należą do najmocniejszych w chemii organicznej. To sprawia, że PFAS praktycznie nie ulegają biodegradacji, a ich usuwanie ze środowiska jest trudne i kosztowne.

Planowany zakaz obejmie tysiące produktów konsumenckich. Dla wielu branż – zwłaszcza kosmetycznej, tekstylnej, elektronicznej i AGD – będzie to oznaczało konieczność poszukiwania alternatywnych surowców. Firmy będą musiały dostosować receptury, procesy technologiczne i łańcuchy dostaw.

W Unii Europejskiej obowiązuje już zakaz stosowania dwóch najbardziej znanych PFAS: PFOS (kwasu perfluorooktanosulfonowego) oraz PFOA (kwasu perfluorooktanowego). Oba związki zostały wpisane na listę substancji niebezpiecznych i nie mogą być produkowane ani wprowadzane do obrotu na terenie UE.

Obecnie trwają prace nad rozszerzeniem zakazu na całą grupę PFAS, co oznaczałoby ograniczenie stosowania około 10 tysięcy związków chemicznych. Nowe przepisy przygotowywane przez Europejską Agencję Chemikaliów (ECHA) mają wejść w życie po 2026 roku, z wyjątkami dla niektórych zastosowań przemysłowych i medycznych.

Francja przyjęła zakaz w lutym 2025 roku, a Dania była jednym z pierwszych państw, które wprowadziły konkretne ograniczenia – już w 2020 roku zakazała stosowania PFAS w opakowaniach do żywności, w tym w papierowych i kartonowych pojemnikach na jedzenie na wynos.

Poza Europą, zakazy dotyczące PFAS obowiązują także w Stanach Zjednoczonych – w kilku stanach, takich jak Maine, Kalifornia czy Minnesota, wprowadzono przepisy zakazujące stosowania PFAS w kosmetykach, tekstyliach i naczyniach jednorazowych.

Tu najczęściej znajdziemy PFAS: