Kiedy dostaniesz orzeczenie bez komisji? Zasady orzekania o niepełnosprawności w 2025

Co się zmieniło w 2025 roku

W 2025 roku Minister Rodziny wprowadził pakiet zmian w przepisach dotyczących orzekania o niepełnosprawności. Nowe regulacje obowiązują od 14 sierpnia i pozwalają powiatowym i wojewódzkim zespołom wydawać orzeczenia wyłącznie na podstawie dokumentacji medycznej. Bez konieczności osobistego badania. Chodzi o sytuacje, w których przedstawione dokumenty są pełne, aktualne i nie budzą wątpliwości.

Zmieniono też zasady dotyczące ważności orzeczeń. W przypadku dzieci minimalny okres wynosi teraz trzy lata. W chorobach genetycznych i trwałych niepełnosprawnościach orzeczenia mogą być wydawane nawet do 16. roku życia lub na minimum siedem lat po ukończeniu 16 lat.

Wydłużono również ważność zaświadczenia lekarskiego z 30 dni do 3 miesięcy, co daje więcej czasu na skompletowanie wymaganych dokumentów.

Orzeczenie bez komisji – jak to działa

Nowe przepisy przewidują możliwość wydania orzeczenia bez badania, jeśli stan zdrowia osoby ubiegającej się o nie jest dobrze udokumentowany i nie ma potrzeby jego weryfikacji na żywo. W praktyce dotyczy to głównieosób z utrwalonymi chorobami przewlekłymi, trwałymi uszkodzeniami ciała. Także dzieci z niezmiennymi wadami rozwojowymi oraz seniorów, dla których dojazd na komisję bywa problematyczny.

Aby komisja mogła wydać orzeczenie na podstawie dokumentów, muszą one być kompletne, spójne i aktualne. Oznacza to, że lekarze prowadzący powinni wystawić zaświadczenia i opinie nie starsze niż rok, zawierające informacje o przebiegu choroby, sposobie leczenia, skutkach dla codziennego funkcjonowania oraz wyniki badań obrazowych i laboratoryjnych. Jeżeli dokumentacja nie jest wystarczająca albo zawiera sprzeczne dane, zespół orzekający może wezwać osobę na badanie.

Warto jednak dodać, że możliwość wydania orzeczenia bez osobistego stawiennictwa istniała już wcześniej. Nie jest to zupełna nowość w systemie. Zespoły mogły korzystać z tego rozwiązania w wyjątkowych sytuacjach, na przykład gdy stan zdrowia osoby uniemożliwiał jej przybycie na komisję lub gdy dokumentacja medyczna nie pozostawiała żadnych wątpliwości. Nowelizacja z 2025 roku rozszerzyła jednak ten mechanizm, nadając mu charakter powszechny i jasno opisując zasady jego stosowania. Dzięki temu orzekanie na podstawie dokumentów nie jest już wyjątkiem, lecz jedną z pełnoprawnych procedur przewidzianych przez prawo.

Kiedy komisja nadal będzie wymagana?

Osobiste badanie będzie konieczne, gdy dokumentacja jest niepełna, budzi wątpliwości, wymaga aktualizacji albo dotyczy chorób o niestabilnym przebiegu. Wezwanie może również nastąpić, gdy zespół chce sprawdzić poziom funkcjonowania w codziennych czynnościach lub w toku odwołania od decyzji pierwszej instancji.

Jak wygląda procedura

Procedura pozostaje taka sama jak wcześniej, z tą różnicą, że w wielu przypadkach kończy się szybciej. Wniosek o orzeczenie składa się w powiatowym lub miejskim zespole ds. orzekania o niepełnosprawnościwłaściwym dla miejsca zamieszkania. Do wniosku należy dołączyć zaświadczenie lekarskie ważne do trzech miesięcy oraz kopie dokumentacji medycznej. Wniosek można złożyć osobiście, pocztą, elektronicznie przez ePUAP lub system SOW.

Zespół analizuje dokumenty i, jeśli są wystarczające, wydaje orzeczenie bez konieczności badania. Gdy pojawiają się wątpliwości, wzywa na komisję. Czas rozpatrzenia wniosku skrócono do trzech miesięcy w pierwszej instancji i do dwóch miesięcy w przypadku odwołania.

Wydawane orzeczenia coraz częściej mają dłuższy okres ważności, a w uzasadnionych przypadkach nadal mogą być bezterminowe.

Czy to rozwiązanie jest powszechne

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na koniec 2023 roku ponad 3 miliony osób w Polsce posiadało orzeczenie o niepełnosprawności wydane przez powiatowe lub miejskie zespoły. Jeśli uwzględnić również orzeczenia z ZUS, liczba ta przekracza 4 miliony.

W 2024 roku do wojewódzkich zespołów napłynęło około 380 tysięcy wniosków o ustalenie poziomu potrzeby wsparcia, co doprowadziło do dużych opóźnień i stało się bezpośrednim impulsem do reformy.

Na razie brak oficjalnych danych o tym, jaki odsetek orzeczeń wydawany jest bez badania, ale z relacji poszczególnych zespołów i publikowanych poradników wynika, że takie decyzje zapadają coraz częściej, zwłaszcza w przypadkach dobrze udokumentowanych chorób przewlekłych.

Jak zwiększyć szansę na decyzję bez komisji

Największe znaczenie ma jakość i aktualność dokumentacji. Warto zadbać o świeże zaświadczenia od lekarzy specjalistów, wyniki badań z ostatnich miesięcy, opisy hospitalizacji oraz opinie psychologiczne lub fizjoterapeutyczne, jeśli są potrzebne. Im bardziej spójny i kompletny materiał, tym większa szansa, że komisja uzna go za wystarczający do wydania decyzji.

Co z prawem do świadczeń

Nowe zasady nie zmieniają katalogu świadczeń, do których uprawnia orzeczenie. Nadal stanowi ono podstawę do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego, zasiłku pielęgnacyjnego, renty socjalnej czy świadczenia wspierającego. Dla świadczenia wspierającego konieczna jest decyzja wojewódzkiego zespołu o ustaleniu poziomu potrzeby wsparcia, przy czym od 2025 roku obejmuje ona osoby z wynikiem od 78 do 86 punktów w skali potrzeby wsparcia.

Podsumowanie

Od 2025 roku możliwe jest uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności bez udziału w komisji, jeśli przedstawiona dokumentacja medyczna jest kompletna i jednoznaczna. To rozwiązanie już działa w praktyce i przynosi realne korzyści osobom z utrwalonymi schorzeniami. Warto jednak pamiętać, że w razie wątpliwości zespół zawsze może wezwać na badanie.

Dalszy ciąg materiału pod wideo