inspektor zmieni B2B w etat, a ZUS upomni się o składki. 2 tryby działania: twardy i elastyczny

1 tydzień temu 13

Reforma PIP ma ograniczyć nadużywanie B2B i umów cywilnoprawnych tam, gdzie faktycznie powinien być etat
Inspektor najpierw da czas na zmianę warunków współpracy; dopiero potem będzie mógł przekształcić umowę decyzją
Decyzje PIP nie zadziałają wstecz, ale ZUS i tak będzie mógł naliczyć zaległe składki nawet za 5 lat
Inspektor będzie też mógł kierować sprawy do sądu, a ten ustalić stosunek pracy także za wiele minionych lat
Projekt wchodzi w życie z opóźnieniem i nadal budzi spory w koalicji, mimo złagodzenia przepisów

Inspektor oceni umowę

Reforma Inspekcji Pracy, w której rząd finalizuje zapisy, ma wzmocnić możliwości egzekwowania prawa pracy - przede wszystkim w obszarze nieformalnego zastępowania etatów umowami B2B, zleceniami i o dzieło. Kluczowym założeniem jest możliwość przekształcania takich kontraktów w umowy o pracę, jeśli w praktyce spełniają one kryteria stosunku pracy: wykonywanie zadań w określonym czasie i miejscu, pod nadzorem i według poleceń pracodawcy.

Co istotne, projekt przewiduje dwa tryby działania. Pierwszy - twardy - pozwala inspektorowi wydać decyzję administracyjną o przekształceniu umowy. Drugi - bardziej elastyczny - umożliwia pracodawcy i pracownikowi pozostanie przy B2B, jeśli wspólnie zmienią warunki współpracy tak, by nie przypominały one etatu. Nie może być więc mowy o sztywnym miejscu pracy, godzinach czy podporządkowaniu służbowemu.

To duża zmiana: firmy i samozatrudnieni dostaną czas na dostosowanie kontraktów, a dopiero gdy tego nie zrobią, inspektor będzie mógł wydać decyzję o przekształceniu. Jeśli strony zgodzą się z decyzją, wejdzie ona w życie po 14 dniach. Jeśli nie, czeka ich procedura odwoławcza: najpierw do Głównego Inspektora Pracy, a w dalszej kolejności do sądu.

Brak decyzji wstecz, ale ZUS i tak może naliczyć zaległe składki

Podczas debaty o reformie PIP najwięcej emocji budziło pytanie, czy decyzje będą działać wstecz, co mogłoby oznaczać dla przedsiębiorców konieczność opłacenia kilku lat zaległych składek. Ten pomysł został jednak usunięty; inspektor nie ma prawa cofać przekształcenia umowy na wcześniejsze okresy.

Jak ustalił portal wyborcza.biz, nie oznacza to jednak bezpieczeństwa dla pracodawców. Obowiązujące przepisy nakazują inspektorom zawiadomienie ZUS, jeśli stwierdzą, że dana osoba powinna być pracownikiem. Dla Zakładu to kluczowa informacja - może wszcząć własne postępowanie i wydać decyzję o podleganiu ubezpieczeniom społecznym, a następnie naliczyć zaległe składki za okres nawet pięciu lat.

W praktyce więc wzmocniona PIP nie zastąpi ZUS, ale istotnie ułatwi mu pracę. Część ustaleń faktycznych, np. dotyczących podporządkowania i realnego sposobu wykonywania pracy, będzie już gotowa. Dodatkowo inspektor może sam skierować do sądu sprawę o ustalenie stosunku pracy za okres nawet kilkudziesięciu lat. Jeśli sąd uzna, że pracownik de facto pracował jak etatowiec, całość tego okresu może zostać mu zaliczona do stażu emerytalnego, choć nie wszystkie składki da się później prawidłowo przypisać.

Reforma z opóźnieniem i pod znakiem sporów politycznych

Choć projekt ustawy ma trafić na posiedzenie rządu jeszcze przed świętami, nie wejdzie w życie od 1 stycznia. Prace potrwają co najmniej do końca pierwszego kwartału 2025 r., co oznacza kilkumiesięczne opóźnienie. Tym bardziej że spór o ostateczny kształt ustawy wciąż trwa – i to nie tylko między przedsiębiorcami a resortem rodziny.

Najostrzej projekt krytykuje PSL, a wątpliwości mają też niektóre resorty, w tym MON. Zwolennikiem reformy pozostaje Lewica, która przygotowała pierwotną wersję ustawy. Koalicja musi jednak dojść do porozumienia – od zmian w Inspekcji Pracy zależy odblokowanie blisko 2 mld euro z Krajowego Planu Odbudowy.

Mimo złagodzenia przepisów trudno przewidzieć, czy rząd zdecyduje się na dalsze ustępstwa. Niewykluczone jednak, że kompromis jest nieunikniony – nie tylko ze względów politycznych, ale także po to, by reforma faktycznie uporządkowała rynek pracy, nie paraliżując przy tym działalności firm.