Dzieci śpią za krótko, ruszają za mało, ważą za dużo. Eksperci z IMiD obnażyli problem

1 tydzień temu 12

Nadwaga i otyłość wśród uczniów to problem, który dotyka najbardziej dzieci w początkach szkoły podstawowej
Już co trzeci 8-latek w Polsce ma problem z nadwagą
Tylko 38 proc. je codziennie warzywa a 45 proc. owoce
Niepokoją też dane dotyczące nieprawidłowego ciśnienia oraz poziomu cholesterolu
W środę 10 grudnia w IMiD odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa „Zdrowie dzieci w Polsce 2021–2025 – wiedza, która zmienia praktykę”, podczas której zostały zaprezentowane szczegółowe wyniki badań wśród dzieci w Polsce

Badanie kohortowe wśród dzieci w wieku 7 lat

W środę w Instytucie Matki i Dziecka podczas międzynarodowej konferencji naukowej "Zdrowie dzieci w Polsce 2021–2025 – wiedza, która zmienia praktykę", zostały zaprezentowane szczegółowe wyniki badań wśród dzieci w Polsce.

Jak podkreślał wiceminister zdrowia Tomasz Maciejewski otwierając konferencję, działania w obszarze zdrowia publicznego powinny być oparte o wyniki dobrze zaprojektowanych metodologicznie badań populacyjnych, a IMiD już blisko od 50 lat takie badania prowadzi.

Zwrócił uwagę, że głównym problemem jest nieprawidłowa masa ciała dzieci, a w ostatnich latach doszła nieprawidłowa higiena cyfrowa i relacje między rówieśnikami czy w rodzinie. Ocenił, że to duże wyzwanie dla prewencji poprawy zdrowia tej populacji.

Dodał też, że to proces na lata, jednak bardzo istotny, aby ze zdrowych dzieci wyrośli zdrowi dorośli.

Jak wynika z zaprezentowanych przez IMiD wyników badania reprezentatywnej dla Polski kohorty dzieci w wieku 7 lat, przeprowadzono kompleksową ocenę stanu zdrowia, w tym m.in. badania laboratoryjne 488 uczniów, a także analizy genetyczne u 422 dzieci.

Wykazano, że co trzecie 7-letnie dziecko w Polsce ma nadmierną masę ciała, a co ósme jest otyłe.

Co z tym cholesterolem?

Cholesterol całkowity powyżej normy (> 170mg proc.) stwierdzono u niemal 46 proc. dzieci, a wśród dzieci z nadwagą i otyłością – aż u 49 proc.

Podwyższone wartości LDL ("złego cholesterolu") odnotowano u 17 proc. wszystkich dzieci, ale wśród dzieci z nadmierną masą ciała – u 32 proc.

Nieprawidłowe stężenie nie-HDL cholesterolu występowało u 41 proc. dzieci z nadwagą i otyłością, w porównaniu z 32 proc. w grupie o prawidłowej masie ciała.

Zaburzenia poziomu trójglicerydów dotyczyły 35 proc. badanych dzieci, w tym prawie połowy dzieci z nadwagą lub otyłością.

Genetyka czy styl życia

Dzięki zastosowaniu nowoczesnych technik sekwencjonowania eksomu (NGS), oceniono uwarunkowania genetyczne otyłości i zaburzeń lipidowych.

W grupie dzieci z nadmierną masą ciała u 6,8 proc. zidentyfikowano potencjalnie patogenne warianty genetyczne, a u kolejnych 19,8 proc. – warianty o niepewnym znaczeniu, które mogą wpływać na rozwój otyłości.
Dla porównania, w grupie dzieci z prawidłową masą ciała wartości te wynosiły odpowiednio 1,5 proc. i 5,5 proc.

Profil lipidowy

Wśród dzieci z podwyższonym poziomem cholesterolu całkowitego, 3,2 proc. miało potwierdzoną genetyczną przyczynę hipercholesterolemii, a 2,7 proc. – warianty, które mogą mieć z nią związek. W grupie dzieci z prawidłowym poziomem cholesterolu, odsetki te były niższe i wynosiły odpowiednio 0,5 proc. i 0,9 proc.

Aktywność fizyczna i sen niewystarczające

Dane z ostatnich rund badania WHO COSI oraz pomiarów z użyciem, akcelerometrów prowadzonych w Polsce wśród dzieci 8-letnich rzucają światło na rzeczywisty poziom aktywności fizycznej i jakość snu w tej grupie wiekowej.

Oba te obszary mają istotne znaczenie dla profilaktyki otyłości i wspierania zdrowego rozwoju dzieci.

Według rekomendacji Światowej Organizacji Zdrowia dzieci powinny być aktywne fizycznie przez co najmniej 60 minut dziennie w formie umiarkowanej lub intensywnej aktywności. Dane pomiarowe wskazują jednak, że:

Tylko 45,1 proc. dzieci spełnia te zalecenia – ponad połowa chłopców (52,8 proc.), ale tylko 38,3 proc. dziewcząt.
Dzieci są bardziej aktywne w dni powszednie (48,5 proc. spełniających normy) niż w weekendy (33,9 proc.).
Niezmiennie chłopcy wykazują wyższy poziom aktywności niż dziewczęta – zarówno w tygodniu (różnica 20,3 proc.), jak i w weekendy (10,9 proc.).
Średni czas aktywności fizycznej wynosił: 58,5 minuty dziennie (SD=22,7) – przy czym chłopcy byli aktywni średnio o 9 minut dłużej. W dni powszednie – 62,0 minut, w weekendy – 49,8 minut.

Eksperci z IMiD zwracają uwagę na wyraźną rozbieżność między pomiarami a oceną rodziców:

Ponad 3/4 rodziców deklarowało, że ich dziecko spełnia zalecenia WHO w zakresie dziennej aktywności – częściej w przypadku chłopców (78,7 proc.) niż dziewcząt (73,7 proc.).
Według deklaracji, dzieci poświęcają na aktywność fizyczną średnio 89–102 minut dziennie, w zależności od płci.

Co istotne, ponad połowa rodziców nie była całkowicie pewna poprawności swojej odpowiedzi, co sugeruje potrzebę wsparcia edukacyjnego w zakresie monitorowania stylu życia dzieci.

Sen to równie kluczowy filar zdrowia, jak ruch i odżywianie. Rodzice deklarują, że ich dzieci śpią wystarczająco długo, tj. ponad 9 godzin na dobę (odpowiednio 82 proc. chłopców i 78 proc. dziewcząt). Jednak dane pomiarowe nie są zbieżna z opinią rodziców:

Znaczna część dzieci nie osiąga minimalnego zalecanego czasu snu, a czas wybudzeń w ciągu nocy jest niepokojąco długi. Średni czas całkowitego snu wynosił 8 godzin i 55 minut, lecz po uwzględnieniu pobudek było to tylko 7 godzin i 23 minuty

Co trzecie dziecko z nadwagą

W najnowszej rundzie badania COSI (2022/2023) nadmierną masę ciała stwierdzono u 32,5 proc. ośmiolatków – to oznacza, że niemal co trzecie dziecko ma nadwagę lub otyłość. Problem ten wyraźnie częściej dotyczy chłopców (36,5 proc.) niż dziewcząt (28,7 proc.).

Zmiany w czasie wskazują na wyraźny wzrost. W latach 2016–2021 odsetek dzieci z nadmierną masą ciała systematycznie rósł, głównie z powodu wzrostu częstości występowania otyłości.

Problem z ciśnieniem

Badania pokazały także inny niepokojący trend. Podwyższone wartości ciśnienia tętniczego, zarówno skurczowego (SBP), jak i rozkurczowego (DBP) występują u coraz większej grupy dzieci.

W okresie 2016–2021 zaobserwowano liniowy i statystycznie istotny wzrost odsetka dzieci 8-letnich z wartościami wskazującymi na nadciśnienie.

Runda badań z 2022/2023 roku przyniosła pierwsze oznaki stabilizacji, liczba dzieci z podwyższonym ciśnieniem przestała rosnąć, ale nie uległa też obniżeniu.