Czy MSWiA zmieni zasady nadawania obywatelstwa? Obowiązkowy test, akt lojalności i 8 lat pobytu

Resort uzasadnia zmiany potrzebą wzmocnienia bezpieczeństwa oraz zapewnienia autentycznej integracji kandydatów. Na 27 października zaplanowano debatę z udziałem Prezydenta RP i wszystkich sił politycznych, mającą na celu wypracowanie szerokiego porozumienia.

Test, język i lojalność – trzy filary integracji

MSWiA podkreśla, że uzyskanie obywatelstwa to zwieńczenie procesu integracji z narodem. Aby ocenić ten poziom, proponuje się wprowadzenie testu na obywatelstwo, organizowanego dwa razy w roku.

Test ma weryfikować:

• znajomość wartości, zasad, prawa i historii Polski,
• stopień integracji z polskim społeczeństwem,
• dobra znajomość języka polskiego – ma być warunkiem koniecznym do uzyskania obywatelstwa.

Kluczowym, symbolicznym wymogiem ma być także podpisanie aktu lojalności wobec państwa polskiego.

„Polskie obywatelstwo i przyznawanie tego obywatelstwa powinno być bezpieczne. Rolą państwa jest to, by dbać o bezpieczeństwo obywateli i państwa, a z drugiej strony dawać gwarancję, że osoby, które to obywatelstwo uzyskują, są w odpowiedni sposób zintegrowane, szanując i znając naszą kulturę, tradycje, język i są lojalne wobec naszego państwa” – powiedziała wiceszefowa MSWiA Magdalena Roguska.

Zaostrzenie kryteriów pobytowych

Propozycje MSWiA zakładają również zaostrzenie kryteriów związanych z legalnym pobytem w Polsce oraz wprowadzenie wymogu posiadania stałej rezydencji podatkowej.

W trybie standardowym ubiegania się o obywatelstwo, minimalna wymagana długość pobytu zostanie ustalona na osiem lat, co ma się składać z trzech lat pobytu czasowego i pięciu lat pobytu stałego. Znaczące wydłużenie dotyczy również posiadaczy Karty Polaka, dla których minimalny wymagany okres pobytu stałego ma wzrosnąć z obecnego jednego roku do minimum trzech lat. Ponadto, nawet w przypadku repatriacji, gdzie obecnie nabycie obywatelstwa następuje w momencie przekroczenia granicy, proponuje się wprowadzenie minimalnego jednorocznego okresu pobytu.

Wiceminister Maciej Duszczyk podkreślił, że zmiany mają wymiar fundamentalny: „Tu nie chodzi o kwestie pobytowe cudzoziemców. Tu chodzi o pewną emanację narodu, jaką jest obywatelstwo. Każde państwo dba o to, żeby to obywatelstwo było przyznawane tym, którym państwo chce je nadać.”

Projekt przewiduje również zobowiązanie cudzoziemców ubiegających się o obywatelstwo w drodze nadania przez Prezydenta RP (obecnie tryb ten jest najbardziej liberalny) do spełnienia kryteriów integracyjnych i złożenia deklaracji lojalności.

Debata ponad podziałami a spójność przepisów

Rząd przyjął 15 października 2024 r. strategię migracyjną „Odzyskać kontrolę i zapewnić bezpieczeństwo”, a projekt zmian jest jej bezpośrednią realizacją. Wiceminister Roguska podkreśliła, że projekt koncentruje się na testowaniu integracji i wkładu w życie kraju, co gwarantuje spójność przepisów i bezpieczeństwo.

MSWiA zaprosiło Prezydenta RP, MSZ, Urząd do Spraw Cudzoziemców oraz wszystkie siły polityczne na debatę merytoryczną, która odbędzie się 27 października. Celem jest uniknięcie upolityczniania kwestii obywatelstwa.

„Mamy na stole kompleksową propozycję i chcemy nad tą propozycją odbyć poważną debatę, a nie licytację na temat tego czy innego terminu. Bardzo byśmy chcieli, żeby akurat ten akt prawny został przyjęty olbrzymią większością w parlamencie, ponieważ dotyczy najbardziej istotnego funkcjonowania polskiego narodu, jakim jest nadawanie obywatelstwa” – podsumował wiceminister Maciej Duszczyk.

Obecnie ponad 99% nadań polskiego obywatelstwa następuje po minimum 8 latach pobytu, co pokazuje, że proponowane zmiany mają na celu przede wszystkim uszczelnienie i podniesienie rangi procesu.

Prezydencki projekt zmiany ustawy o obywatelstwie polskim

Należy przypomnieć, że Prezydent RP, Karol Nawrocki, już wcześniej skierował do Sejmu własny projekt ustawy o zmianie ustawy o obywatelstwie polskim. Proponuje on radykalne wydłużenie minimalnego okresu nieprzerwanego pobytu w Polsce – wymaganego do uznania cudzoziemca za obywatela – z 3 do 10 lat (dotyczy to pobytu stałego, rezydenta UE lub prawa stałego pobytu).

Statystyki uznania obywatelstwa w 2024 r.

Polskie obywatelstwo można nabyć na cztery główne sposoby, z których każdy wiąże się z odmiennymi procedurami i wymogami. Nabycie może nastąpić z mocy prawa (na przykład przez urodzenie, gdy przynajmniej jeden z rodziców jest obywatelem polskim), przez nadanie go przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, przez uznanie za obywatela polskiego przez właściwego wojewodę lub przez przywrócenie go decyzją ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

Według danych MSWiA, w 2024 roku - 16 647 osób uzyskało polskie obywatelstwo, najwięcej obywatelstw przyznano w drodze uznania za obywatela polskiego – było to 14 828 przypadków. Oznacza to znaczny wzrost w porównaniu do 2023 roku, kiedy w tym trybie uznano 10 225 osób. Z kolei nadanie przez Prezydenta RP dotyczyło 1514 osób w 2024 roku, co stanowi spadek w porównaniu do 1719 osób w roku poprzednim (2023).