Cytaty Jane Austen, które dają do myślenia. To ponadczasowe refleksje o życiu znawczyni charakterów i mistrzyni obserwacji

11 grudnia 2025

Jane Austen jest jednocześnie jedną z najbardziej znanych pisarek świata i jedną z najbardziej tajemniczych. Wiemy o niej stosunkowo niewiele jak na autorkę tej rangi, ale to, co pozostawiła na kartach powieści, wystarczyło, by na zawsze zapisała się w historii literatury. I choć przedstawiana bywa jako „królowa romansów”, to dość upraszczająca etykieta. Pod pastelową powierzchnią historii o balach, salonowych konwersacjach i małżeństwach kryje się bowiem przenikliwy umysł obserwatorki społecznej, która obnaża podziały klasowe, ekonomiczną bezradność kobiet i hipokryzję „dobrego towarzystwa”.

Austen wykreowała przy tym bohaterów, którzy bywają śmieszni, ale nigdy nie są jedynie obiektami kpin – ich słabości są boleśnie, czasem aż niewygodnie ludzkie. Jej bohaterki to nie tylko „panny na wydaniu”, lecz przede wszystkim kobiety, które negocjują swoje prawo do inteligencji, autonomii i godności w świecie zdominowanym przez męskie reguły gry. W tle romansu stale wybrzmiewa pytanie: ile wolności może mieć kobieta, która nie dziedziczy majątku i której „bycie miłą” jest walutą przetrwania?

Czytaj także: Miłość i randkowanie według Jane Austen. Rozmowa z Katarzyną Miller

W ten sposób jej książki stają się pełnym ironii, inteligentnym, ale niepozbawionym empatii komentarzem społecznym, a przy tym – skarbnicą życiowych (i często nadal aktualnych) mądrości. Z okazji 250. rocznicy urodzin Jane Austen wybraliśmy cytaty z jej powieści, które łączą literacką elegancję z chirurgicznie precyzyjnym zmysłem obserwacji. To ponadczasowe refleksje o życiu, miłości i ludzkiej naturze, które dają do myślenia.

PS Więcej o fenomenie Jane Austen przeczytasz w najnowszym, styczniowym, numerze „Zwierciadła”.

„Duma i uprzedzenie” – cytaty

• „Myśl o przeszłości tylko wtedy, kiedy może ci ona sprawić przyjemność”.
• „Próżność i duma to dwa różne pojęcia, chociaż często używamy ich wymiennie. Człowiek może być dumny, ale nie próżny. Duma odnosi się raczej do naszego zdania o sobie samym, próżność natomiast wiąże się z tym, co chcielibyśmy, aby inni o nas myśleli”.
• „Błogosławieni, którzy nie mając nic do powiedzenia, nie ubierają tego w słowa”.
• „Każdy człowiek potrafi bez trudu zrobić pierwszy krok – zwykle jest to lekkie zainteresowanie – niewielu jednak ma dosyć odwagi, by zakochać się prawdziwie, nie otrzymując po temu zachęty”.
• „Nie ma nic bardziej zwodniczego nad pozory skromności. Często jest to tylko obojętność wobec opinii ludzkiej, a czasami schowana pycha”.
• „Wyobraźnia kobiety jest wartka jak strumień, w mgnieniu oka przeskakuje z podziwu do miłości, zaś z miłości do ołtarza”.
• „Jak przyjemnie jest spędzać wieczór w podobny sposób. Nie ma jak lektura, to moje święte przekonanie. Książka nigdy człowieka nie męczy. Kiedy będę miała własny dom, nie zaznam spokoju bez wybornej biblioteki”.
• „Świat cierpi na brak mężczyzn, szczególnie tych, którzy są cokolwiek warci”.
• „Jest prawdą powszechnie znaną, że samotnemu a bogatemu mężczyźnie brak do szczęścia tylko żony”.
• „Szczęście w małżeństwie to wyłącznie kwestia przypadku. Choćby przed ślubem poznali się na wylot i odkryli nie wiem ile podobieństw, wcale nie przesadza to o ich powodzeniu. Potem i tak ludzie zmieniają się na tyle, by działać drugiemu na nerwy, lepiej więc wiedzieć jak najmniej o przywarach kogoś, z kim mamy spędzić resztę życia”.
• „Wszyscy lubimy prawić nauki, choć najczęściej nie potrafimy wyjaśnić tego, co warte wyjaśnienia”.
• „Jeśli kobieta, podobnie umiejętnie jak przed ludźmi, skrywa uczucie przed swym wybranym, może go stracić, a wtedy nędzną pociechą jest przekonanie, że świat, również o niczym nie wiedział”.
• „Bystrość twego umysłu stwarza niebezpieczeństwo, że nie znajdziesz człowieka, który dorówna ci intelektem. Kogoś, kto doceni twoje walory i zdoła cię uszczęśliwić”.

„Rozważna i romantyczna” – cytaty

• „Nie potrzeba słów tam, gdzie czyny świadczą same za siebie”.
• „Czasem ustala się opinię o człowieku na podstawie tego, co sam o sobie mówił, a jeszcze częściej na podstawie tego, co inni o nim mówili, nie zostawiając sobie czasu na namysł i osąd”.
• „Pieniądze mogą dać szczęście tylko tam, gdzie nie może ono przyjść z innego źródła”.
• „Ktoś, kto nie wie, co ma zrobić ze swoim czasem, nie będzie odczuwał skrupułów narzucając się innym”.
• „Z zakochanymi rzecz ma się inaczej. Oni nie mogą wyczerpać żadnego tematu, oni się nie mogą dogadać, zanim nie powtórzą wszystkiego przynajmniej dwadzieścia razy”.
• „Każda rzecz zyskuje czasem, w szczególnych okolicznościach, wartość wyższą niż realna”.
• „Nieśmiałość to skutek poczucia własnej niższości, mniejszej lub większej”.

„Perswazje” – cytaty

• „Nie ma takiej niedoskonałości urody […], której z czasem nie przesłoniłby miły sposób bycia”.
• „Jeśli z jednej i drugiej strony istnieje stałe uczucie, to na pewno serca nasze muszą się niezadługo nawzajem zrozumieć. Nie jesteśmy już chłopcem i dziewczynką, byśmy się nawzajem mieli drażnić, by nas wprowadzały w błąd zbiegi okoliczności, byśmy mieli lekkomyślnie igrać z własnym szczęściem”.
• „Niestety, pomimo poprawności rozumowania okazało się, że dla głębokich uczuć osiem lat nic nie znaczy”.
• „Bo szczęście, jak święcie wierzyła, jest zwykłym losem, a nawet bardziej, niż zwykłym losem tych, co podejmują ryzyko trosk i niepewności, jakie stałyby się ich udziałem”.
• „Serce każdego człowieka mięknie, gdy uda mu się uciec przed bólem i wrócić do zdrowia”.
• „Zdarza się, że ludzka natura wznosi się na wyżyny w chwilach próby, ale najczęściej w pokoju chorego widać więcej słabości niż siły. Więcej egoizmu i braku cierpliwości niż szlachetności i męstwa. Na świecie tak rzadko zdarza się prawdziwa przyjaźń! I niestety […], większość ludzi nie traktuje życia poważnie, aż do chwili, w której jest już na to za późno”.

Czytaj także: Wizyta w Bath śladami biografii Jane Austen

„Emma” – cytaty

• „Ze wszystkich okropnych rzeczy w życiu najokropniejsze jest pożegnanie”.
• „To takie szczęście, kiedy dobrzy ludzie na siebie trafiają, a zawsze na siebie trafią”.
• „Kobieta nie może poślubić mężczyzny tylko dlatego, że jej się oświadczył, albo dlatego, że jest do niej przywiązany i potrafi napisać w miarę znośny list”.
• „Gdybym mniej panią kochał, potrafiłbym może więcej o tym mówić”.
• „Jedna połowa ludzi na świecie nie potrafi zrozumieć, dlaczego drugiej połowie coś sprawia przyjemność”.
• „Są tacy ludzie, że im więcej się dla nich robi, tym mniej sami dla siebie uczynią”.
• „To szaleństwo nie dać ludziom siedzieć spokojnie w domu, a jeszcze większe nie siedzieć spokojnie w domu, gdy się może!”
• „Głupstwa przestają być głupstwami, jeżeli czynią je ludzie rozsądni, w sposób jawny. Zły uczynek jest zawsze złym uczynkiem, ale szaleństwo nie zawsze jest szaleństwem. Wszystko zależy od charakteru tych, którzy je popełniają”.
• „Optymiści, choć zawsze spodziewają się więcej dobra niż to, które ich spotyka, nie okupują zawiedzionych nadziei odpowiednio głęboką depresją. Zapominają wkrótce o niepowodzeniu i znów ufnie patrzą w przyszłość”.

„Opactwo Northanger” – cytaty

• „Każdy, czy to dżentelmen, czy dama, kto nie znajduje przyjemności w dobrej powieści, musi być nie do wytrzymania głupi”.
• „Przyjaźń jest niewątpliwie najskuteczniejszym lekiem na cierpienia zawiedzionej miłości”.
• „Wielu damom byłoby ogromnie przykro, gdyby się dowiedziały, jak niewielki wpływ na uczucia mężczyzny ma wszystko, co w ich stroju nowe czy kosztowne, jak niewielkie znaczenie ma faktura muślinu, jak całkowicie jest im obcy pociąg do kropek, gałązek, batystu czy żakonetu. Kobieta ubiera się pięknie jedynie dla własnej satysfakcji”.
• „Kiedy oddało się komuś serce, niewiele przynoszą radości atencje innych mężczyzn. Wszystko, co nie ma związku z przedmiotem naszego uczucia, jest takie czcze, takie mało interesujące”.
• „Tam, gdzie w grę wchodzi wielkie uczucie, nawet ubóstwo jest majątkiem”.
• „Nie ma takiej rzeczy, jakiej bym nie zrobiła dla tych, co są naprawdę moimi przyjaciółmi. Nie potrafię kochać przez pół, to nie leży w mojej naturze”.
• „Nie możemy uciec przed przeznaczeniem. Ale możemy uczynić wiele, by pozostawić na nim nasz ślad, by obrócić je na naszą korzyść lub niekorzyść”.

Czytaj także: Jane Austen – ekranizacje powieści. Najlepsze filmy na podstawie książek autorki