2 610 zł dodatku dopełniającego również dla emerytów i rencistów niesłusznie pozbawionych tego wsparcia. Trwają prace w Sejmie

Dodatek dopełniający a renta socjalna - kto jest uprawniony do pobierania świadczenia?

Renta socjalna, to świadczenie z ZUS, które – zgodnie z ustawą z dnia 27.06.2003 r. o rencie socjalnej – przysługuje pełnoletnim osobom (jak również kobietom, które wyszły za mąż po ukończeniu 16 roku życia) całkowicie niezdolnym do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

• przed ukończeniem 18 roku życia,
• w trakcie nauki (także podczas wakacji lub urlopu dziekańskiego) w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia lub
• w trakcie kształcenia (także podczas zawieszenia kształcenia) w szkole doktorskiej, w ramach studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Od 1 stycznia 2025 r. – osobom tym (tj. uprawnionym do ww. renty socjalnej), które są ponadto niezdolne do samodzielnej egzystencji – zgodnie z ustawą z dnia 27.09.2024 r. o zmianie ustawy o rencie socjalnej oraz niektórych innych ustaw – przysługuje do tego tzw. dodatek dopełniający.

Dodatek dopełniający to nowe świadczenie, przyznawane osobom uprawnionym do renty socjalnej, które zostały uznane za niezdolne do samodzielnej egzystencji. Od 1 marca 2025 r. jego wysokość wynosi 2 610,72 zł miesięcznie – kwota ta została ustalona na podstawie średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłoszonego przez Prezesa GUS. Wraz ze zwaloryzowaną rentą socjalną (1 878,91 zł) daje to łączne świadczenie w wysokości 4 489,63 zł - niemal równe płacy minimalnej.

Problem nierównego traktowania rencistów oraz emerytów którzy stracili prawo do renty – tylko część osób objęta wsparciem

Choć celem dodatku była poprawa sytuacji osób najbardziej zagrożonych wykluczeniem społecznym, regulacja pomija inne osoby, które również są całkowicie niezdolne do pracyoraz niezdolne do samodzielnej egzystencji – w tym:

• osoby pobierające rentę z tytułu niezdolności do pracy,
• osoby, które po przejściu na emeryturę straciły prawo do renty, choć wciąż spełniają przesłanki niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Różnicowanie tych grup, mimo że ich sytuacja życiowa i zdrowotna jest porównywalna, budzi wątpliwości prawne – zwłaszcza w świetle art. 32 Konstytucji RP, który gwarantuje równość wobec prawa. Podobne zastrzeżenia zgłosił już wcześniej Trybunał Konstytucyjny¹.

Wg. opinii TK - ustawodawca dysponuje znaczną swobodą wprowadzania korzystniejszych uprawnień dla pewnych grup, swoboda ta nie jest jednak nieograniczona”. Trybunał określił, że od zasady równości można odstąpić jeżeli wprowadzone zróżnicowanie:

• jest racjonalnie uzasadnione z uwagi na cel i treść wprowadzających je przepisów;
• jest proporcjonalne, tj. waga interesu, któremu ma służyć różnicowanie podmiotów podobnych pozostaje w odpowiedniej proporcji do wagi interesów, które zostaną naruszone w wyniku różnego traktowania podmiotów podobnych;
• ma podstawę w wartościach, zasadach lub normach konstytucyjnych, uzasadniających odmienne traktowanie podmiotów podobnych.

W opinii podkreślono, że „ani uzasadnienie projektu ustawy, ani analiza przyjętych przez ustawodawcę w nowelizacji rozwiązań, nie potwierdzają spełnienia wynikających z orzecznictwawarunków odstąpienia od zasady równości. W związku z powyższym w opinii przyjęto tezę, że ustawa budzi wątpliwość co do zgodności z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Bez świadczenia oraz bez wsparcia – osoby całkowicie niezdolne do pracy bez prawa do żadnej renty

W społeczeństwie funkcjonują również osoby, które znalazły się w jeszcze trudniejszym położeniu – są całkowicie niezdolne do pracy oraz nie mają prawa do żadnej renty. Chodzi o tych, u których niepełnosprawność pojawiła się po zakończeniu nauki, lecz przed uzyskaniem wymaganego stażu ubezpieczeniowego. W praktyce są to często osoby młode, które z przyczyn zdrowotnych nie zdążyły rozpocząć pracy lub pracowały zbyt krótko, by nabyć prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Brak możliwości uzyskania jakiegokolwiek świadczenia oznacza dla nich całkowitą zależność od pomocy rodzinnej lub pomocy społecznej. Mimo iż ich sytuacja materialna i zdrowotna jest często trudniejsza niż u rencistów, pozostają oni poza systemem zabezpieczenia społecznego.

Sejmowe Biuro Ekspertyz: dodatek także dla emerytów i rencistów spoza systemu socjalnego

W odpowiedzi na petycję obywatelską, Biuro Ekspertyz Sejmu zaleciło podjęcie prac legislacyjnych zmierzających do rozszerzenia prawa do dodatku dopełniającego również na:

• osoby otrzymujące rentę z tytułu niezdolności do pracy,
• emerytów, którzy wcześniej taką rentę pobierali i nadal są niezdolni do samodzielnej egzystencji.

Zaproponowano, by zmiany te zostały ujęte w odrębnej ustawie. Zdaniem autorów ekspertyzy obecne przepisy wprowadzają arbitralne rozróżnienie między osobami, które jedynie z uwagi na moment wystąpienia niepełnosprawności trafiają do różnych reżimów świadczeniowych – co skutkuje realną nierównością w dostępie do wsparcia.

Emeryci i renciści ze składkami dostają mniej – paradoks świadczeń socjalnych

Obecny system skutkuje również paradoksalną sytuacją, w której osoby nieposiadające żadnego stażu ubezpieczeniowego (beneficjenci renty socjalnej) otrzymują łącznie wyższe świadczenia niż emeryci lub renciści z długoletnim stażem pracy.

Renty z tytułu niezdolności do pracy po waloryzacji w marcu 2025 r. – dane ZUS

W marcu 2025 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłacał emerytury i renty dla 8 009,1 tys. osób. Renty z tytułu niezdolności do pracy pobierało 6,2% świadczeniobiorców.²

Po marcowej waloryzacji 2025 r. ponad połowa (51,8%) osób otrzymujących renty z tytułu niezdolności do pracy otrzymywała świadczenie w przedziale od 1 400,01 zł do 2 400,00 zł. Wysoki odsetek w tej grupie wynika głównie z wypłaty rent minimalnych:

• 1 409,18 zł – renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy,
• 1 878,91 zł – renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

W przedziale od 2 200,01 zł do 2 400,00 zł renty pobierało 10,9% świadczeniobiorców. W tej grupie dominują renty wypadkowe z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w wysokości minimalnej, wynoszącej 2 254,69 zł.

W porównaniu z marcem 2024 r. o 11,3% wzrosła liczba osób pobierających renty przekraczające 5 000,00 zł miesięcznie. W tej grupie:

• 77,2% otrzymuje renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy,
• 17,5% – z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
• 5,4% – z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji.

Renty w wysokości:

• od 5 000,01 zł do 7 000,00 zł pobiera 49,4 tys. osób,
• powyżej 7 000,00 zł – 29,9 tys. osób.

W obu tych grupach przeważają renciści z częściową niezdolnością do pracy – stanowią oni 81,1% wszystkich pobierających świadczenia w tej wysokości.

Wsparcie dla wszystkich potrzebujących? Wnioski i możliwe skutki zmian w dodatku dopełniającym

Sejmowa komisja zajmie się sprawą dodatku dopełniającego na posiedzeniu 25 czerwca 2025 r. Jeśli rekomendacje Biura Ekspertyz zostaną przyjęte przez komisję - wszystko będzie zależało od decyzji Ministry Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministra Finansów. Jeżeli nowelizacja dojdzie do skutku - może objąć setki tysięcy rencistów i emerytów, którzy dotąd byli wykluczeni z kręgu uprawnionych do dodatku. Zmiana ta – choć społecznie uzasadniona – wiązałaby się jednak z istotnym wzrostem wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i wymagałaby zwiększenia dotacji budżetowej.

¹ Wyrok TK z dnia 21 października 2014 r., sygn. K 38/13

² Struktura wysokości świadczeń wypłacanych przez ZUS po waloryzacji w marcu 2025 roku

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. z 2025 r. poz. 420)

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 2024 poz. 1631)

Ustawa z dnia 27 września 2024 r. o zmianie ustawy o rencie socjalnej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2024 r. poz. 1615)

Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483 ze zm.)